Vücudumuzun en dýþ tabakasý olan derimiz, bedenimizi fiziksel, kimyasal, biyolojik birçok etkene karþý koruyan bir kalkan görevi görmektedir. Deri bütünlüðü bozulduðunda, yaþayan dokularýn temel özelliklerinden olan, dinamik ve karmaþýk bir mekanizmaya sahip yara iyileþme süreci devreye girer ve hemostaz, enflamasyon, proliferasyon ve maturasyon dönemleri baþlar.
Yara iyileþme süreci yaþ ve stres gibi bireysel faktörlerden; yaralanmanýn þekli ve enfeksiyon gibi lokal faktörlerden; dolaþým ve oksijenlenme gibi sistemik faktörlerden etkilenmekte ve bu faktörlerdeki deðiþiklikler süreci hýzlandýrabilmekte veya sekteye uðratabilmektedir.
Çeþitli hastalýklarýn tedavisinde olduðu gibi yara iyileþmesinde de kullanýlan tamamlayýcý tedavilerden biri olan aromaterapi, temel terapötik ajan olarak uçucu yaðlarý kullanmakta ve kokularla tedaviden aromatik yað masajlarýna ve de uçucu yaðlarýn dahili olarak kullanýmýna kadar farklý yaklaþýmlarý içine almaktadýr.
Literatür incelendiðinde aromaterapinin yara iyileþmesinde çeþitli þekillerde (inhalasyon, topikal ve oral) kullanýldýðý; yara bölgesinde antiseptik, antibakteriyel, antifungal ve antienflamatuar etki gösterme, bölgede gerekli nemi saðlama, dolaþýmý hýzlandýrma ve yara iyileþme sürecini destekleme gibi doðrudan; stres yönetimini kolaylaþtýrma, uyku kalitesini artýrma, solunumu kolaylaþtýrma gibi dolaylý olmak üzere kayda deðer katkýlarý olduðu görülmektedir.
Bu çalýþmada, yara iyileþmesini doðrudan ve dolaylý etkileyen farklý aromaterapi yaklaþýmlarýnýn incelenmesi ve uygulanmasýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr.
Günümüzde pek çok ülkede yara bakýmýnda tamamlayýcý bir yaklaþým olarak kullanýlan aromaterapi; ülkemizde aromaterapi ile ilgili yeterince çalýþma olmamasý, saðlýk bakým profesyonellerinin bu alandaki bilgilerinin yetersiz olmasý, aromaterapide kullanýlacak uçucu yaðlara eriþimin külfetli olmasý gibi nedenlerle yara iyileþme sürecinde sýk uygulanan bir tamamlayýcý tedavi yaklaþýmý olarak kullanýlmamaktadýr. Yara iyileþme sürecine katký sunan aromaterapi yaklaþýmlarýnýn kullanýmýnýn yaygýnlaþmasý için literatüre gerekli katkýyý saðlayacak çalýþmalarýn artýrýlmasý, saðlýk bakým profesyonellerinin gerekli eðitimleri almasýnýn saðlanmasý ve aromaterapide kullanýlan materyallere eriþimin kolaylaþtýrýlmasý önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Aromaterapi, Uçucu yaðlar, Yara iyileþmesi
|
