Vücudumuzun en dış tabakası olan derimiz, bedenimizi fiziksel, kimyasal, biyolojik birçok etkene karşı koruyan bir kalkan görevi görmektedir. Deri bütünlüğü bozulduğunda, yaşayan dokuların temel özelliklerinden olan, dinamik ve karmaşık bir mekanizmaya sahip yara iyileşme süreci devreye girer ve hemostaz, enflamasyon, proliferasyon ve maturasyon dönemleri başlar.
Yara iyileşme süreci yaş ve stres gibi bireysel faktörlerden; yaralanmanın şekli ve enfeksiyon gibi lokal faktörlerden; dolaşım ve oksijenlenme gibi sistemik faktörlerden etkilenmekte ve bu faktörlerdeki değişiklikler süreci hızlandırabilmekte veya sekteye uğratabilmektedir.
Çeşitli hastalıkların tedavisinde olduğu gibi yara iyileşmesinde de kullanılan tamamlayıcı tedavilerden biri olan aromaterapi, temel terapötik ajan olarak uçucu yağları kullanmakta ve kokularla tedaviden aromatik yağ masajlarına ve de uçucu yağların dahili olarak kullanımına kadar farklı yaklaşımları içine almaktadır.
Literatür incelendiğinde aromaterapinin yara iyileşmesinde çeşitli şekillerde (inhalasyon, topikal ve oral) kullanıldığı; yara bölgesinde antiseptik, antibakteriyel, antifungal ve antienflamatuar etki gösterme, bölgede gerekli nemi sağlama, dolaşımı hızlandırma ve yara iyileşme sürecini destekleme gibi doğrudan; stres yönetimini kolaylaştırma, uyku kalitesini artırma, solunumu kolaylaştırma gibi dolaylı olmak üzere kayda değer katkıları olduğu görülmektedir.
Bu çalışmada, yara iyileşmesini doğrudan ve dolaylı etkileyen farklı aromaterapi yaklaşımlarının incelenmesi ve uygulanmasının yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.
Günümüzde pek çok ülkede yara bakımında tamamlayıcı bir yaklaşım olarak kullanılan aromaterapi; ülkemizde aromaterapi ile ilgili yeterince çalışma olmaması, sağlık bakım profesyonellerinin bu alandaki bilgilerinin yetersiz olması, aromaterapide kullanılacak uçucu yağlara erişimin külfetli olması gibi nedenlerle yara iyileşme sürecinde sık uygulanan bir tamamlayıcı tedavi yaklaşımı olarak kullanılmamaktadır. Yara iyileşme sürecine katkı sunan aromaterapi yaklaşımlarının kullanımının yaygınlaşması için literatüre gerekli katkıyı sağlayacak çalışmaların artırılması, sağlık bakım profesyonellerinin gerekli eğitimleri almasının sağlanması ve aromaterapide kullanılan materyallere erişimin kolaylaştırılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Aromaterapi, Uçucu yağlar, Yara iyileşmesi
|
