Giriþ: Bireyin dýþ görünüþünden dolayý duyduðu endiþeleri ile ilgili kavramlardan birisi olan sosyal fiziki kaygý, insanlarýn fiziksel görünüþlerinin baþkalarý tarafýndan deðerlendirilirken hissettikleri endiþe ve gerginlik olarak tanýmlanmaktadýr (Hart ve ark, 1989). Öz güven duygusu, bireyin olumlu yaþantýlara sahip olmasý, kendini yetenekleri doðrultusunda besleyebilmesi, güçlü yanlarýný baþarýlý bir kiþi olma yolunda destekleyebilmesi için oldukça önemli bir faktördür (Ekinci, 2013). Amaç: Bu çalýþmanýn amacý, özel bir fitnes kulübüne üye olan sedanter bireylerde uygulanan 6 haftalýk fiziksel aktivite programýnýn özgüven ve sosyal fiziki kaygý düzeylerine etkisinin bazý baðýmsýz deðiþkenlere göre incelenmesi ve aralarýndaki iliþkinin tespit edilmesidir. Yöntem: Çalýþmada veri toplama aracý olarak araþtýrmacýlar tarafýndan katýlýmcýlarýn kiþisel bilgilerinin daðýlýmlarýnýn belirlenmesi için hazýrlanan kiþisel bilgi formunun yaný sýra Akýn (2007) tarafýndan Türkçe uyarlamasý yapýlan öz güven ölçeði kullanýlmýþtýr. Ölçek iç öz güven ve dýþ öz güven alt boyutlarý olmak üzere iki alt boyuttan oluþmaktadýr. Çalýþmada kullanýlan bir diðer ölçek ise sosyal fiziksel kaygý ölçeðidir. On iki maddeden oluþan SFKE bireylerin fiziksel görünüþlerinin baþkalarý tarafýndan deðerlendirilirken hissettikleri kaygýyý ölçmek için geliþtirilmiþtir. Ölçek Fiziksel görünüm rahatlýðý (FGR) ve olumsuz deðerlendirilme beklentisi (ODB) alt boyutlarýndan oluþmaktadýr. Ölçekten alýnabilecek en düþük puan 12 ve en yüksek puan 60’dýr. SFKE’den alýnan puan arttýkça kiþinin dýþ görünüþünden duyduðu kaygý düzeyi de artmaktadýr. Ölçeðin geçerlik ve güvenirlik çalýþmasý Mülazýmoðlu vd. (2004) tarafýndan yapýlmýþtýr. Çalýþmamýzda öz güven ile sosyal fiziksel kaygý iliþkisini ölçmek amacý ile korelasyon analizi yapýlmýþtýr. Ayrýca çalýþmamýzda 2 deðiþkenli veriler için Mann Whitney U testi, 2’ den fazla deðiþkenler için ise Kruskal Wallis testi uygulanmýþtýr. Gruplar arasýndaki farký tespit etmek amacýyla Post-Hoc testleri kullanýlmýþtýr. Demografik bilgilere yönelik ölçümler için ise frekans analizleri yapýlmýþtýr. Araþtýrmanýn Sýnýrlýlýklarý: Araþtýrma özel bir fitness kulübüne üye olan yaþ aralýðý 20 ve 35 arasýnda deðiþen 20 kadýn ve 20 erkek olmak üzere toplam 40 kiþi ile sýnýrlýdýr. Bulgular: Çalýþmaya tesadüfi olarak seçilen, özel bir fitness kulübüne üye olan 20 kadýn ve 20 erkek toplam 40 kiþi katýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn yaþ ortalamalarý 31,20 ‘dir. Çalýþmaya katýlanlara 6 haftalýk fiziksel aktivite programý uygulanmýþtýr. Katýlýmcýlar egzersiz sonrasýnda X=73,2±15,2 den X=71,3±14,3 kg düþmüþtür. Katýlýmcýlarýn BMI deðerleri ise X=24,5±4,1 den X=23,9±3,8 e düþmüþtür. Katýlýmcýlarýn yað kg. deðerlerine baktýðýmýzda X=19.6 ± 9,5’den X=17,8±8,2’ye düþmüþtür. Çalýþmamýzda altý haftalýk egzersiz programýnýn öncesinde ve sonrasýnda yapýlan öz güven ölçümlerinde istatistiksel olarak anlamlý düzeyde fark bulunmamasýna raðmen bir artýþ olmuþtur. Bu artýþ X=3,93±,4’ten X=4,13 ±3’þeklindedir. Çalýþmamýzda öðrenmeye çalýþtýðýmýz bir diðer konu olan katýlýmcýlarýn sosyal fiziksel kaygý düzeylerinde altý haftalýk fiziksel aktivite programýnýn etkisi olup olmadýðýný konusudur. Yapýlan istatistiksel analizler sonucunda katýlýmcýlarýn sosyal fiziksel kaygý düzeylerinin alt baþlýklarýndan olan fiziksel görünüm rahatlýðýnda ön test ve son testte anlamlý farklýlýða ulaþýlmýþtýr(p<005). Ýlk test ölçümlerinde X=18,00 ±,00 ortalama puan deðerleri X=12,07 ±4 þeklinde katýlýmcýlarýn Fiziksel görünüm rahatlýklarýnýn lehine bir geliþme göstermiþtir. Bunun yanýnda çalýþmada fiziksel kaygý alt boyutlarýndan olan olumsuz deðerlendirilme beklentisinde istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýða rastlanmamasýna raðmen deðerler X=19,8 ± 4,8’den X=17,45 ±3,55’e düþmüþtür. Çalýþmada katýlýmcýlarýn sosyal fiziksel kaygý düzeyleri ile özgüven düzeyleri arasýnda iliþki bulunup bulunmadýðýný öðrenmek amacý ile korelasyon analizleri yapýlmýþtýr. Analizler sonucunda katýlýmcýlarýn içsel özgüvenleri ile olumsuz deðerlendirme beklentisi arasýnda orta düzeyde r=-339 ve negatif yönde iliþki olduðu belirlenmiþtir. Benzer þekilde dýþsal özgüven ile olumsuz deðerlendirme beklentisi arasýnda orta düzeyde r=-406 ve negatif yönde iliþki olduðu belirlenmiþtir. Sonuç: Çalýþmaya katýlan 40 fitness kulübü üyesi üzerinde yapýlan altý haftalýk egzersiz programý, katýlýmcýlarýn yað yüzde deðerlerinde, kilogram deðerlerinde, kas kütle deðerlerinde kýsacasý fiziksel deðerlerinde olumlu yönde deðiþime neden olmuþtur. Yapýlan analizler sonucunda katýlýmcýlarýn sosyal fiziksel kaygý düzeylerinde düþüþ gözlemlenmiþtir. Yine yapýlan ölçümler sonucunda düzenli olarak yapýlan altý haftalýk fiziksel aktivite programýnýn katýlýmcýlarýn özgüvenlerini arttýrdýðý sonucuna ulaþýlmýþtýr. Ayrýca çalýþma sonucunda sosyal fiziksel kaygý ile öz güven arasýnda negatif yönde ve orta düzeyde iliþki tespit edilmiþtir. Bu sonuçlardan yola çýkýlarak düzenli olarak yapýlan fiziksel aktivitenin fiziksel görünümde olan deðiþmeler vasýtasý ile bireylerin sosyal fiziksel kaygýlarýný düþürerek öz güvenlerini arttýrdýðý sonucuna ulaþýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Fitness, Özgüven, Sosyal Fiziki Kaygý
|
