Öz: Giriþ: Günümüzde çaðdaþ bilim her alanda kanýtlar bulmaya uðraþmaktadýr. Sürekli yeni kanýtlar ortaya çýktýðýndan, var olan bilgiler yenilenmeli ve güncellenmelidir. Amaç: Tüm saðlýk personellerinin özellikle hemþirelerin bugünkü/geçerli bilimsel kanýta dayalý en iyi saðlýk bakýmýný kadýnlara prenatal dönemde verilmesini saðlamaktýr. Kapsam: Profesyonel hemþirelerden elde edilebilen en güncel bilimsel bilgiye dayalý güvenli ve etkili bakým vermesi beklenmektedir. Bilgi ve karar verme arasýndaki iliþki hemþireliðin profesyonelleþmesinde en belirleyici unsurdur. Kanýt temeli uygulamalar hemþirelik uygulamalarýnýn bilimselleþmesini saðlamaktadýr. Bulgular: Literatürde, gebelikte alýnan yeterli demir desteðinin, prenatal ve postnatal kanama riskini azalttýðý, enfeksiyonlara maruziyete daha dirençli olmayý saðladýðý ve bunlara baðlý olarak geliþebilecek maternal kayýplarý azalttýðý belirtilmektedir. Folik asit kullanýmýnýn ise, nöral tüp defeklerini ve konjenital anomalileri azalttýðý bilinmektedir. Randomize kontrollü çalýþmalarda folik asit kullanýmýnýn kanýt derecesinin iyi olduðu kabul edilmektedir. “Güvenli Annelik’ kapsamýnda standardize edilmiþ gebe izlemlerinde, risk tespit edilmeyen tüm gebelerde en az dört izlem kabul edilmekte ve risk durumunda izlemlerin sýklýðý artmaktadýr. Birinci izlem; gebeliðin 14. haftasýnda veya ilk 14 hafta içerisinde, ikinci izlem; gebeliðin 18- 24. haftalarýnda, üçüncü izlem; gebeliðin 30- 32. haftalarýnda ve dördüncü izlem; gebeliðin 36- 38. haftalarýnda önerilmektedir. Tüm gebe kadýnlar tetanoz, difteri, boðmaca ve influenza’ya karþý aþýlanmalýdýr. Bu aþýlarýn gebelikte kullanýlmasýnda sakýnca bulunmamaktadýr. Bebeðe pasif baðýþýklýk saðlamakta ve düþüðe neden olmamaktadýr. Doðum sonrasý da ise, doðumda yapýlamayan kýzamýk, kabakulak, kýzamýkçýk, suçiçeði gibi aþýlar yapýlabilir. Canlý virüs aþýlarýn fetüsü infekte etme potansiyeli olduðu için yüksek risk olmadýðý sürece gebelikte yapýlmamasý önerilmektedir. Prenatal dönemde fetal saðlýðýn deðerlendirilmesi sýrasýnda kullanýlan ultrason ile fetüs sayýsý, pozisyonu, gestasyonel yaþ, plasental yerleþim ve fetal geliþim vb. hakkýnda bilgi edinilmektedir. Bununla birlikte, yenidoðanda karþýlaþýlabilecek olumsuz sonuçlarýn, riskli gebeliklerin tespitinde, gebelik seyrini belirlemede, cerrahi düþüklerin yönetiminde ve daha birçok olumsuz sonucun tespitinde oldukça etkilidir. Yapýlan çalýþmalarda, uzun vadede ultrason deðerlendirmesinin, fetüsün fiziksel ya da biliþsel geliþimi üzerinde zararlý bir etkiye sahip olmadýðý belirlenmiþtir. Gebelikte bulantý- kusma sorunu için çeþitli giriþimler uygulanmaktadýr. Yapýlan bir araþtýrmada, tüm antiemetiklerin bulantý sýklýðýný azalttýðý; ancak uykuya eðilimi arttýrdýðý belirtilmektedir. Bu ilaçlarýn teratojenik etki yarattýðý konusunda ise yeterli veri elde edilmemiþtir. Gebelikte yaþanan bacak kraplarý için; yapýlan çalýþmalarda kramplar üzerinde kalsiyum, sodyum klorür ya da her ikisinin birlikte tüketiminin yararlý olduðuna dair kanýt elde edilmemiþtir. Mineral içeren multivitaminlerin ve magnezyum tüketiminin kramplar üzerinde yararlý etkileri mevcuttur. Gebelikte kramp þikayeti olan kadýna, sabahlarý 5 mmol ve akþamlarý 10mmol olmak üzere magnezyum laktat veya sitrat alýnýmý önerilmekte ve kanýt düzeyi iyi olarak belirlenmiþtir. Bununla birlikte, gebelikte artan metabolik gereksinimlerin karþýlanmasý, fetüsün büyüme ve geliþimi için vitamin ve mineral ihtiyacýnýn karþýlanmasý gerekmektedir. Karþýlanmamasý durumunda prematüre doðum, düþük doðum aðýrlýðý ve beyin hasarlarý vb. maternal ve fetal saðlýk sorunlarý görülebilmektedir. Ayrýca gebelikte alýnan kalsiyum desteðinin, preeklemsi riskini yarýya indirdiði ve preterm doðum riskini azalttýðý yönünde araþtýrma sonuçlarý mevcut olmakla birlikte, yararlarý ve zararlarý net bir þekilde belirtilmemiþtir. Tuz kýsýtlamasýnýn preeklemsi insidansý üzerinde etkisi bulunmazken, magnezyumun terapötik etkisi hala tartýþýlmaktadýr. Bunun yaný sýra, gebelikte fazla kafein tüketiminin ( >8 fincan/ gün); düþük doðum aðýrlýðýna, geliþme geriliðine ve preterm doðumlara, yeni doðanda yoksunluk belirtilerine neden olabileceði belirtilmektedir. Yapýlan çalýþmalarda, hastanelerde, çoðul gebeliði olan kadýnlara rutin olarak uygulanan yatak istirahatinin preterm eylem riskini ve perinatal mortaliteyi azaltmadýðý belirtilmiþtir. Ancak hospitalizasyonun düþük doðum aðýrlýklý (<2500 gr.) yenidoðan sayýsýný azalttýðý ve yenidoðanýn büyümesini geliþtirdiði belirlenmiþtir. Bunun yaný sýra yapýlan çalýþmalarda, prenatal dönemde gebelere yapýlan eðitimlerin; eþler arasýndaki iliþki ve annelik rolüne baðlanma üzerine olumlu etkisinin olduðu, postpartum dönemde sosyal desteði ve annenin gebelik ve doðum eylemi sorunlarýyla baþ etme gücünü arttýrdýðý, gebelerin saðlýk bilincini yükselttiði, anksiyeteyi azalttýðý ve normal doðuma eðilimi arttýrdýðý belirtilmektedir. Sonuç: Prenatal dönemde saðlýk personelleri tarafýndan verilen kaliteli ve kanýt temeli uygulamalar, gebenin doðum ve postpartum sürecini daha saðlýklý geçirmesini saðlamakta ve anne bebek ölümlerinin azalmasýna yardýmcý olmaktadýr. Böylece annelerin ve bebeklerin saðlýðý korunarak yaþam kaliteleri yükseltilmiþ olacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Prenatal Dönem, Güncel, Kanýt, Uygulamalar
|
