Dünya nüfusunun hem geliþmiþ hem de geliþmekte olan ülkelerde hýzla yaþlanmaya baþlamasý, insanlarý mümkün olduðu kadar uzun süre mevcut evlerinde ve mahallelerinde destekleme fikrini ve mimarlýk ve planlama disiplinleri açýsýndan da büyük önem taþýyan 'yerinde yaþlanma' kavramýný ortaya çýkarmýþtýr. Yerinde yaþlanmayý desteklemek adýna yaþlý dostu yapýlý çevreler ve topluluklar oluþturmak küresel ajandanýn önemli hedeflerinden biri haline gelmiþtir. Fakat, bireyler yaþlandýkça duyular, hareketlilik, denge, hafýza ve biliþteki deðiþiklikler yapýlý çevrenin birçok alanýndaki ürün, malzeme ve tasarým elemanlarý dahil olmak üzere çeþitli özelleþmiþ ihtiyaçlar da ortaya çýkmaktadýr. Yaþlanma süreci ile birlikte meydana gelen fiziksel ve iþlevsel deðiþiklikler, yalnýzca bireylerin yeteneklerini ve yeterliliklerini deðil, ayný zamanda diðer insanlarla ve fiziksel çevreyle olan etkileþim biçimlerini de etkilemektedir. Bu baðlamda, yaþ almanýn yol açtýðý biliþsel, algýsal ve davranýþsal deðiþikliklere tasarým ve planlama temelinde de odaklanýlmalýdýr. Yerinde yaþlanma kapsamýnda bireylerin günlük fiziksel ve sosyal ihtiyaçlarýný karþýlanmasýnýn ötesinde, bu deðiþimler tespit edilerek gerekli tasarým prensiplerine ve elemanlarýna da yansýmasý gerekmektedir. Yaþlý insanlar ve sosyo-mekansal çevreleri arasýndaki iliþkinin tanýmý, açýklamasý veya optimizasyonu ile ilgilenen çevresel gerontoloji, ayrý bir alt disiplin olarak bu çerçevede önemli bir potansiyel sunmaktadýr. Çevresel psikoloji ve gerontoloji disiplinlerinin arakesitinde konut tasarýmýndan kurumsallaþmýþ yaþam alternatiflerine, mikro düzeyde ev tadilatlarýndan makro düzeyde yaþ dostu kentler ve topluluklara kadar kanýta dayalý birçok çalýþma yapýlmaktadýr. Bu kapsamda, coðrafi, sosyal ve kültürel baðlamlardan da etkilenen insan-mekan iliþkilerine, topluluk bakýþ açýsýnýn da dahil edildiði kanýta dayalý tasarýmlar için Türkiye’de çevresel gerontoloji kapsamýnda daha fazla yerel ve ulusal çalýþmaya ihtiyaç bulunmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Yaþlanma, Yerinde Yaþlanma, Çevresel Gerontoloji, Kentsel Mekan, Konut.
|
