Kalýcý organik kirleticiler (KOK), doðada uzun süre bozulmadan kalabilen, uzun mesafeler boyunca taþýnan, yað dokuda birikme özelliði olan ve ayný zamanda çevre ve insan saðlýðý üzerinde yüksek risk taþýyan kimyasallardýr. Sahip olduklarý kimyasal özellikleri sonucu, sadece üretildikleri yerde deðil, hiç üretilmeyen ve hatta kullanýlmayan yerlerde dahi izine rastlanan bu kimyasallar dünya genelinde sadece ulusal deðil küresel anlamda tehlike arz eden maddeler olarak bilinmektedir. KOKlar, geleneksel olarak üretilmiþ pestisitler, sanayi kimyasallarý ve endüstriyel aktiviteler sonucu istenmeden ortaya çýkan tehlikeli kimyasallardýr. 12 adet mevcut ve 11 adet yeni olan 23 adet kalýcý organik kirletici özellikleri mevcut olup; kullaným yerlerine göre 3 ana grup (Pestisitler, Endüstriyel Kimyasallar ve kasýtsýz üretilenler) altýnda toplanabilir. Ýnsanlar ve hayvanlar KOK’lara, ya beslenme piramidi içerisindeki basamaklarda, çalýþma ortamýnda veya intrauterin dönemde maruz kalmaktadýrlar. KOK’lar üretildikleri ve kullanýldýklarý yerlerden çok uzaklara taþýnabildikleri için, zararlý saðlýk etkileri açýsýndan tüm insanlar risk altýndadýr. Ancak hamile kadýnlar, bebekler, çocuklar ve çalýþanlar özel risk gruplarýný oluþturmaktadýr. Plasenta yoluyla ve anne sütü ile bebeklere ve çocuklara geçtiði için, insanoðlu yaþamýnýn en erken döneminde bu zehirli maddelere maruz kalmaya baþlamaktadýr. Yanlýþlýkla veya mesleki yollarla KOK'lara maruz kalmayan insanlarýn, KOK maruziyetinin % 90'ýndan fazlasý, yað dokularýnda biyoakümülasyon nedeniyle hayvansal gýdalardan ve beslenme piramidi boyunca oluþan biyomagnifikasyon kaynaklý olarak meydana gelir. Genel olarak, KOK serum seviyeleri yaþla birlikte artar ve kadýnlarda erkeklerden daha yüksek olma eðilimindedir. KOK'lar oldukça inatçý bileþikler olup, çocuk saðlýðý baþta olmak üzere insan saðlýðý ve çevresel ekosistem üzerinde çeþitli kanserojen ve mutajenik etkiler oluþturur. Bu nedenle, çevremizde KOK'larýn varlýðý küresel bir zorluk ve küresel bir sorundur. KOK'larýn hayvan, bitki ve insan saðlýðý üzerindeki hafif etkilerini aydýnlatmak ve ölçmek için daha ileri çalýþmalar yapýlmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Kalýcý organik kirleticiler, Çevre, Çocuk Saðlýðý
|
