Kalıcı organik kirleticiler (KOK), doğada uzun süre bozulmadan kalabilen, uzun mesafeler boyunca taşınan, yağ dokuda birikme özelliği olan ve aynı zamanda çevre ve insan sağlığı üzerinde yüksek risk taşıyan kimyasallardır. Sahip oldukları kimyasal özellikleri sonucu, sadece üretildikleri yerde değil, hiç üretilmeyen ve hatta kullanılmayan yerlerde dahi izine rastlanan bu kimyasallar dünya genelinde sadece ulusal değil küresel anlamda tehlike arz eden maddeler olarak bilinmektedir. KOKlar, geleneksel olarak üretilmiş pestisitler, sanayi kimyasalları ve endüstriyel aktiviteler sonucu istenmeden ortaya çıkan tehlikeli kimyasallardır. 12 adet mevcut ve 11 adet yeni olan 23 adet kalıcı organik kirletici özellikleri mevcut olup; kullanım yerlerine göre 3 ana grup (Pestisitler, Endüstriyel Kimyasallar ve kasıtsız üretilenler) altında toplanabilir. İnsanlar ve hayvanlar KOK’lara, ya beslenme piramidi içerisindeki basamaklarda, çalışma ortamında veya intrauterin dönemde maruz kalmaktadırlar. KOK’lar üretildikleri ve kullanıldıkları yerlerden çok uzaklara taşınabildikleri için, zararlı sağlık etkileri açısından tüm insanlar risk altındadır. Ancak hamile kadınlar, bebekler, çocuklar ve çalışanlar özel risk gruplarını oluşturmaktadır. Plasenta yoluyla ve anne sütü ile bebeklere ve çocuklara geçtiği için, insanoğlu yaşamının en erken döneminde bu zehirli maddelere maruz kalmaya başlamaktadır. Yanlışlıkla veya mesleki yollarla KOK'lara maruz kalmayan insanların, KOK maruziyetinin % 90'ından fazlası, yağ dokularında biyoakümülasyon nedeniyle hayvansal gıdalardan ve beslenme piramidi boyunca oluşan biyomagnifikasyon kaynaklı olarak meydana gelir. Genel olarak, KOK serum seviyeleri yaşla birlikte artar ve kadınlarda erkeklerden daha yüksek olma eğilimindedir. KOK'lar oldukça inatçı bileşikler olup, çocuk sağlığı başta olmak üzere insan sağlığı ve çevresel ekosistem üzerinde çeşitli kanserojen ve mutajenik etkiler oluşturur. Bu nedenle, çevremizde KOK'ların varlığı küresel bir zorluk ve küresel bir sorundur. KOK'ların hayvan, bitki ve insan sağlığı üzerindeki hafif etkilerini aydınlatmak ve ölçmek için daha ileri çalışmalar yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Kalıcı organik kirleticiler, Çevre, Çocuk Sağlığı
|
