Giriþ: Oteoporoz (OP), kemik kütlesinde azalma ve kemik dokusunun bozulmasý sonucu, kemik kýrýlganlýðýnda artýþ ile kendini gösteren iskelet hastalýðýdýr. Dünyada özellikle ileri yaþ kadýnlarda sýkça görülen osteoporozun ortaya çýkma oraný, farklý dýþ etkenler tarafýndan artmaktadýr. OP’un günlük yaþamý son derece etkileyen ve hareketleri kýsýtlayan bir duruma ulaþmasý bireyin yaþam kalitesini olumsuz etkileyerek baþta depresyon olmak üzere birçok psikolojik sorunlara da sebep olabilmektedir (Dempster, 2011,164-9). Hastalýkla mümkün olduðu kadar geç karþýlaþma veya minimum düzeyde etkilenme ancak hastalýðý ve risk faktörlerini bilmek ve ayný zamanda osteoporozu önleme konusunda yeterli bilgiye sahip olmak ile olabilir. Yapýlan çok sayýda çalýþma göstermiþtir ki, saðlýklý besin tüketimi, zararlý alýþkanlýklardan uzak durma, güneþ ýþýðýný kullaným oraný, spor yapma, hastalýkla ilgili temel bilgi düzeyi OP riskini azaltmaktadýr (Atalay, 2015,139-149; Aksu 2005, 36-40). Özellikle doðru beslenmenin hastalýðýn geliþimini baskýlamada etkin olduðu bilinmektedir. Konuyla ilgili yapýlan birçok araþtýrmada kalsiyum tüketiminin osteoporoz üzerinde oldukça etkili olduðu bilincine sahip olunmasýna raðmen tüketimin ülkemizde yeterli düzeyde olmadýðý görülmektedir (Koç, 2016,11-6). Bugün, geliþmiþ ülkelerde hastalýklarýn tedavisinden önce erken taný koyabilmeye yönelik çalýþmalar önem kazanmakta ve daha etkin ve erken taný koyacak yöntemleri geliþtirecek projeler üzerinde durulmaktadýr. Yaptýðýmýz çalýþmada süt ve süt ürünlerinden saðlanan kalsiyum desteðine ilaveten yeþil sebze ve kuruyemiþ tüketiminin osteoporoz üzerine etkisine dair bilincin belirlenmesi hedeflenmiþ ve buna uygun hedef kitle oluþturulmuþtur. Amaç: OP tanýsý öncesinde veya sonrasýnda korunmak ya da tedavi olmak amacýyla uygun beslenme programý oluþturmak gerekmektedir. Ancak bunun için öncelikle bölgemizdeki kadýnlarýn OP bilgi düzeylerini ve hastalýða karþý farkýndalýk düzeylerini belirlemek gerekir. Böylece her bir hastanýn sosyodemografik yapýsýna uygun beslenme programlarý oluþturularak hastalýðýn tedavisine katkýda bulunulabilir. Bu çalýþmadaki amacýmýz Erzurum ilindeki farklý eðitim ve gelir gruplarýndaki kadýnlarýn kalsiyum tüketim oranlarý ile osteoporoz farkýndalýk düzeyi arasýndaki iliþkiyi belirlemektir. Sýnýrlýlýklar: Çalýþma, Erzurum’un 2 farklý bölgesinde ankete katýlmayý kabul eden 35 yaþ ve üzeri 123 kadýna uygulanmýþtýr. Yöntem: Belirlenen gruba 20 soruluk anket uygulanmýþtýr. Ýki bölümden oluþan (Sosyo-demografik özellikler ve besin tüketim ve osteoporoz iliþkisi) veri toplama araçlarýnýn doldurulmasý 10-15 dakikalýk bir süreyi almýþtýr. Osteoporoz öyküleri “evet” “hayýr” þeklinde sorgulanmýþtýr. Demografik özelliklerini belirlemeye yönelik olarak, yaþ, medeni durum, eðitim durumu, çalýþma durumu, aylýk gelir düzeyi gibi sorular yer almýþtýr. Çalýþmada kadýnlarýn yaþlarý, medeni durumlarý ve doðrudan sorularak öðrenilmiþtir. Kadýnlarýn aylýk gelir düzeyi sorusu için dört farklý gelir aralýðý verilmiþtir. Eðitim durumlarý; üniversite mezunu, lise mezunu ve diðer (ilköðretim – okuma yazma bilen – okuma yazma bilmeyen) seçenekleri üzerinden belirlenmiþtir. Ayrýca yine katýlýmcýlarýn günlük kalsiyum alýmý ve tüketilen kalsiyum içeren besin gruplarýnýn (süt, yoður, peynir vb süt ürünleri, yeþil sebzeler, kuruyemiþler) tüketim sýklýðý sorgulanmýþtýr. Bulgular: Katýlýmcýlarýn 54’ünün üniversite mezunu, 20’sinin lise mezunu ve 49’unun ise diðer grupta (ilköðretim–okuma yazma bilen – okuma yazma bilmeyen) olduðu belirlenmiþtir. Gelir aralýklarýnýn tahlilinde, 123 kiþiden 14 kiþinin gelir aralýðýnýn 0-600 TL, 40 kiþinin gelir aralýðýnýn 600-1500 TL, 23 kiþinin gelir aralýðýnýn 1500-2500 TL, 46 kiþinin gelir aralýðýnýn ise 2500 TL ve üzerinde olduðu görülmüþtür. Sonuçlar: “Bilinen osteoporoz öykünüz var mý?” ve “Kemiklerinizde aðrý var mý? Sorularýna çoðunluk “Hayýr yanýtýný vermiþtir. Katýlýmcýlarýn Kalsiyum içerikli besin tüketimleri belirlenmiþ ve eðitim düzeyi ve gelir seviyelerine göre iliþkilendirilmiþtir. Kemik aðrýsý veya osteoporoz öyküsü gelir düzeyi farklý gruplarda anlamlý bir fark göstermemiþtir. Ancak lise ve üstü eðitim düzeyindeki katýlýmcýlarda diðer gruba göre bu oran daha düþük olarak belirlenmiþtir. Kuruyemiþ tüketimini gelir düzeyi ve eðitim durumu etkilemezken Süt ve süt ürünlerinin tüketiminin eðitimle arttýðý görülmüþtür. Gelir düzeyi süt ve süt ürünleri tüketimini etkilememiþtir. Benzer þekilde, yeþil sebze tüketiminin de gelir düzeyinden çok etkilenmediði buna karþýn eðitim düzeyi arttýkça artýþ gösterdiði belirlenmiþtir. Sonuç olarak eðitim düzeyi ve gelir seviyesi ile iliþkilendirilen osteoporoz farkýndalýk düzeyinin artýrýlmasý için bu gruptaki kadýnlara yönelik saðlýk eðitim programlarýnýn düzenlenmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kalsiyum, Osteopooroz, Kemik Erimesi, Süt Ürünleri
|
