Giriş: Oteoporoz (OP), kemik kütlesinde azalma ve kemik dokusunun bozulması sonucu, kemik kırılganlığında artış ile kendini gösteren iskelet hastalığıdır. Dünyada özellikle ileri yaş kadınlarda sıkça görülen osteoporozun ortaya çıkma oranı, farklı dış etkenler tarafından artmaktadır. OP’un günlük yaşamı son derece etkileyen ve hareketleri kısıtlayan bir duruma ulaşması bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyerek başta depresyon olmak üzere birçok psikolojik sorunlara da sebep olabilmektedir (Dempster, 2011,164-9). Hastalıkla mümkün olduğu kadar geç karşılaşma veya minimum düzeyde etkilenme ancak hastalığı ve risk faktörlerini bilmek ve aynı zamanda osteoporozu önleme konusunda yeterli bilgiye sahip olmak ile olabilir. Yapılan çok sayıda çalışma göstermiştir ki, sağlıklı besin tüketimi, zararlı alışkanlıklardan uzak durma, güneş ışığını kullanım oranı, spor yapma, hastalıkla ilgili temel bilgi düzeyi OP riskini azaltmaktadır (Atalay, 2015,139-149; Aksu 2005, 36-40). Özellikle doğru beslenmenin hastalığın gelişimini baskılamada etkin olduğu bilinmektedir. Konuyla ilgili yapılan birçok araştırmada kalsiyum tüketiminin osteoporoz üzerinde oldukça etkili olduğu bilincine sahip olunmasına rağmen tüketimin ülkemizde yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir (Koç, 2016,11-6). Bugün, gelişmiş ülkelerde hastalıkların tedavisinden önce erken tanı koyabilmeye yönelik çalışmalar önem kazanmakta ve daha etkin ve erken tanı koyacak yöntemleri geliştirecek projeler üzerinde durulmaktadır. Yaptığımız çalışmada süt ve süt ürünlerinden sağlanan kalsiyum desteğine ilaveten yeşil sebze ve kuruyemiş tüketiminin osteoporoz üzerine etkisine dair bilincin belirlenmesi hedeflenmiş ve buna uygun hedef kitle oluşturulmuştur. Amaç: OP tanısı öncesinde veya sonrasında korunmak ya da tedavi olmak amacıyla uygun beslenme programı oluşturmak gerekmektedir. Ancak bunun için öncelikle bölgemizdeki kadınların OP bilgi düzeylerini ve hastalığa karşı farkındalık düzeylerini belirlemek gerekir. Böylece her bir hastanın sosyodemografik yapısına uygun beslenme programları oluşturularak hastalığın tedavisine katkıda bulunulabilir. Bu çalışmadaki amacımız Erzurum ilindeki farklı eğitim ve gelir gruplarındaki kadınların kalsiyum tüketim oranları ile osteoporoz farkındalık düzeyi arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Sınırlılıklar: Çalışma, Erzurum’un 2 farklı bölgesinde ankete katılmayı kabul eden 35 yaş ve üzeri 123 kadına uygulanmıştır. Yöntem: Belirlenen gruba 20 soruluk anket uygulanmıştır. İki bölümden oluşan (Sosyo-demografik özellikler ve besin tüketim ve osteoporoz ilişkisi) veri toplama araçlarının doldurulması 10-15 dakikalık bir süreyi almıştır. Osteoporoz öyküleri “evet” “hayır” şeklinde sorgulanmıştır. Demografik özelliklerini belirlemeye yönelik olarak, yaş, medeni durum, eğitim durumu, çalışma durumu, aylık gelir düzeyi gibi sorular yer almıştır. Çalışmada kadınların yaşları, medeni durumları ve doğrudan sorularak öğrenilmiştir. Kadınların aylık gelir düzeyi sorusu için dört farklı gelir aralığı verilmiştir. Eğitim durumları; üniversite mezunu, lise mezunu ve diğer (ilköğretim – okuma yazma bilen – okuma yazma bilmeyen) seçenekleri üzerinden belirlenmiştir. Ayrıca yine katılımcıların günlük kalsiyum alımı ve tüketilen kalsiyum içeren besin gruplarının (süt, yoğur, peynir vb süt ürünleri, yeşil sebzeler, kuruyemişler) tüketim sıklığı sorgulanmıştır. Bulgular: Katılımcıların 54’ünün üniversite mezunu, 20’sinin lise mezunu ve 49’unun ise diğer grupta (ilköğretim–okuma yazma bilen – okuma yazma bilmeyen) olduğu belirlenmiştir. Gelir aralıklarının tahlilinde, 123 kişiden 14 kişinin gelir aralığının 0-600 TL, 40 kişinin gelir aralığının 600-1500 TL, 23 kişinin gelir aralığının 1500-2500 TL, 46 kişinin gelir aralığının ise 2500 TL ve üzerinde olduğu görülmüştür. Sonuçlar: “Bilinen osteoporoz öykünüz var mı?” ve “Kemiklerinizde ağrı var mı? Sorularına çoğunluk “Hayır yanıtını vermiştir. Katılımcıların Kalsiyum içerikli besin tüketimleri belirlenmiş ve eğitim düzeyi ve gelir seviyelerine göre ilişkilendirilmiştir. Kemik ağrısı veya osteoporoz öyküsü gelir düzeyi farklı gruplarda anlamlı bir fark göstermemiştir. Ancak lise ve üstü eğitim düzeyindeki katılımcılarda diğer gruba göre bu oran daha düşük olarak belirlenmiştir. Kuruyemiş tüketimini gelir düzeyi ve eğitim durumu etkilemezken Süt ve süt ürünlerinin tüketiminin eğitimle arttığı görülmüştür. Gelir düzeyi süt ve süt ürünleri tüketimini etkilememiştir. Benzer şekilde, yeşil sebze tüketiminin de gelir düzeyinden çok etkilenmediği buna karşın eğitim düzeyi arttıkça artış gösterdiği belirlenmiştir. Sonuç olarak eğitim düzeyi ve gelir seviyesi ile ilişkilendirilen osteoporoz farkındalık düzeyinin artırılması için bu gruptaki kadınlara yönelik sağlık eğitim programlarının düzenlenmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kalsiyum, Osteopooroz, Kemik Erimesi, Süt Ürünleri
|
