Öz: Giriþ: Obezite, Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) tarafýndan fiziksel ve psikososyal saðlýðý olumsuz yönde etkileyecek ölçüde vücutta yað birikmesi olarak tanýmlanmýþtýr. Yarattýðý sonuçlar nedeniyle ileri yaþlar için ciddi bir saðlýk sorunu olan obezite, eriþkinler kadar çocuklarý da tehdit etmektedir. Obezite her yaþ grubunda görülmekle birlikte fizyolojik olarak hýzlý yað depolanmasýnýn meydana geldiði yaþlarda daha sýk görülmektedir. Çocukluk döneminde en sýk olarak yaþamýn ilk yýlý, beþ-altý yaþ arasý ve puberte döneminde olmaktadýr. Bununla birlikte okul öncesi yaþta obezite görülme oraný tüm dünyada giderek artmaktadýr. Eriþkinlerin obezite baþlangýcýnýn, çocukluk çaðlarýna uzandýðý bilinmektedir. Okul öncesi yaþlarda þiþman çocuklarýn %26-41’inin ve okul çocuklarýnda þiþman olanlarýn %42-63’ünün eriþkin yaþta þiþman kalmaya devam ettiði gösterilmiþtir. Eðer önlem alýnmazsa tüm dünyadaki yetiþkinlerin %20’sinin (150 milyon kiþi), çocuk ve adolesanlarýn %10’unun (15 milyon kiþi) þiþman olacaðý düþünülmektedir.
Çalýþmalar obeziteyle mücadelenin çocukluk döneminde baþlamasýnýn önemini vurgulamaktadýr. Okul çaðý çocuklarýnda obezitenin önlenmesi için yürütülen faaliyetlerde hemþirelerin önemli fonksiyonlarý bulunmaktadýr. Obezitenin önlenmesinde hemþirelik faaliyetleri arasýnda; yaþa ve cinsiyete göre normal kilonun korunmasý, obezite riski bulunan çocuklarýn belirlenmesi, büyüme geliþmenin izlenmesi ile obezitenin erken dönemde tespiti, þiþman ya da hafif þiþman olan çocuklarýn kilo vermesinin saðlanmasý, aile ve çocukta saðlýklý yaþam biçiminin oluþturulmasý yer almaktadýr.
Amaç: Bu çalýþmada, okul öncesi dönem çocuklarýnýn obezite durumlarý, etkileyen faktörleri, ebeveyn besleme tarzýnýn çocuklarda obezite geliþimine etkisinin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
Kapsam: Yapýlan bu çalýþmanýn evrenini, 2016-2017 eðitim öðretim yýlý Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü verilerine göre, Kýrþehir il merkezindeki 7 anaokulunda öðrenimine devam eden, 1134 öðrenci ve onlarýn ebeveyni oluþturmaktadýr. Örneklemini ise, bu öðrenciler arasýndan rastgele yöntemle seçilmiþ, ebeveynlerinin gönüllü olurlarý bulunan 260 öðrenci ve ebeveyni oluþturmuþtur.
Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma yüksek maliyet ve zaman gerektirdiðinden, çevre Ýl Milli Eðitim Müdürlüklerinden araþtýrma onayý alýnamadýðýndan, sadece Kýrþehir Ýl Merkezi anaokullarýnda öðrenim gören öðrenciler ve onlarýn çalýþmaya katýlmaya gönüllü ebeveynleriyle sýnýrlandýrýlmýþtýr.
Yöntem: Etik kurul, kurum, ebeveyn onamý alýnan araþtýrmada, veriler anket formu ve Ebeveyn Besleme Tarzý Anketi (EBTA) ile Aralýk 2017- Mart 2018 tarihleri arasýnda toplanmýþtýr. EBTA ebeveynlerin besleme alýþkanlýðýný belirlemek için kullanýlan, ebeveynlerin yanýtladýðý, 27 maddelik, 5’li likert tipi (1: asla, 5: her zaman) bir ankettir. Anket formu uygulamasýndan sonra, öðrencilerin vücut aðýrlýðý, boy uzunluðu ölçülmüþ, Beden Kütle Ýndeksi (BKÝ) hesaplanmýþtýr. Veriler bilgisayar ortamýnda, tanýmlayýcý istatistikler, independent t, anova, ki kare testi ile deðerlendirilmiþtir.
Bulgular: Çalýþmada çocuklarýn yaþ ortalamasýnýn 5.26 ±0.63 olduðu, %50.8’inin kýz, %12.3’ünün obez, %13.1’inin fazla kilolu olduðu belirlenmiþtir. Çocuklarýn %23.8’inin ilk altý ay anne sütü, %37.3’ünün vitamin, %59.2’sinin demir takviyesi aldýðý, %75.8’inin fast-food gýdalar tükettiði, fast-food tüketenlerin %68.5’inin haftada bir tükettikleri saptanmýþtýr. EBTA alt ölçek puan ortalamalarý yönünden, zayýf-normal ve fazla kilolu-obez çocuklar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmamýþtýr (p>0.05). Ayrýca kýzlarýn yemeðe teþvik edici/cesaretlendirici besleme tarzý puan ortalamalarýnýn yüksek olduðu (p<0.05) belirlenmiþtir.
Çocuklarýn fazla kilolu-obez olmasýnda cinsiyetler arasýnda fark olmadýðý (p>0.05), anne yaþý ve eðitiminin etkili olmadýðý (p>0.05), ancak anne beden kütle indeksinin etkili olduðu (p<0.05) saptanmýþtýr.
Sonuç: Bu sonuçlar doðrultusunda, fazla kilolu-obez çocuklarýn ebeveyn besleme tarzýnýn zayýf-normal çocuklarla benzer olduðu belirlenmiþtir. Çocukluk çaðý obezitesinin erken belirlenmesi ve önlenmesi için düzenli aralýklarla öðrencilerin boy kilo izleminin yapýlmasý, riskli çocuklarýn daha sýk izlenmesi önerilebilir. Ayrýca ebeveyn besleme tarzý ve çocuklarýn kilosu arasýnda iliþki belirlemek amacýyla uzun süreli gözlemsel çalýþmalar ve geniþ örneklem üzerinde çalýþmalar yapýlmasý önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Anaokulu öðrencisi, Obezite, Ebeveyn besleme tarzý, Okul saðlýðý
|
