Öz: Giriş: Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından fiziksel ve psikososyal sağlığı olumsuz yönde etkileyecek ölçüde vücutta yağ birikmesi olarak tanımlanmıştır. Yarattığı sonuçlar nedeniyle ileri yaşlar için ciddi bir sağlık sorunu olan obezite, erişkinler kadar çocukları da tehdit etmektedir. Obezite her yaş grubunda görülmekle birlikte fizyolojik olarak hızlı yağ depolanmasının meydana geldiği yaşlarda daha sık görülmektedir. Çocukluk döneminde en sık olarak yaşamın ilk yılı, beş-altı yaş arası ve puberte döneminde olmaktadır. Bununla birlikte okul öncesi yaşta obezite görülme oranı tüm dünyada giderek artmaktadır. Erişkinlerin obezite başlangıcının, çocukluk çağlarına uzandığı bilinmektedir. Okul öncesi yaşlarda şişman çocukların %26-41’inin ve okul çocuklarında şişman olanların %42-63’ünün erişkin yaşta şişman kalmaya devam ettiği gösterilmiştir. Eğer önlem alınmazsa tüm dünyadaki yetişkinlerin %20’sinin (150 milyon kişi), çocuk ve adolesanların %10’unun (15 milyon kişi) şişman olacağı düşünülmektedir.
Çalışmalar obeziteyle mücadelenin çocukluk döneminde başlamasının önemini vurgulamaktadır. Okul çağı çocuklarında obezitenin önlenmesi için yürütülen faaliyetlerde hemşirelerin önemli fonksiyonları bulunmaktadır. Obezitenin önlenmesinde hemşirelik faaliyetleri arasında; yaşa ve cinsiyete göre normal kilonun korunması, obezite riski bulunan çocukların belirlenmesi, büyüme gelişmenin izlenmesi ile obezitenin erken dönemde tespiti, şişman ya da hafif şişman olan çocukların kilo vermesinin sağlanması, aile ve çocukta sağlıklı yaşam biçiminin oluşturulması yer almaktadır.
Amaç: Bu çalışmada, okul öncesi dönem çocuklarının obezite durumları, etkileyen faktörleri, ebeveyn besleme tarzının çocuklarda obezite gelişimine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Kapsam: Yapılan bu çalışmanın evrenini, 2016-2017 eğitim öğretim yılı İl Milli Eğitim Müdürlüğü verilerine göre, Kırşehir il merkezindeki 7 anaokulunda öğrenimine devam eden, 1134 öğrenci ve onların ebeveyni oluşturmaktadır. Örneklemini ise, bu öğrenciler arasından rastgele yöntemle seçilmiş, ebeveynlerinin gönüllü olurları bulunan 260 öğrenci ve ebeveyni oluşturmuştur.
Sınırlılıklar: Araştırma yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden, çevre İl Milli Eğitim Müdürlüklerinden araştırma onayı alınamadığından, sadece Kırşehir İl Merkezi anaokullarında öğrenim gören öğrenciler ve onların çalışmaya katılmaya gönüllü ebeveynleriyle sınırlandırılmıştır.
Yöntem: Etik kurul, kurum, ebeveyn onamı alınan araştırmada, veriler anket formu ve Ebeveyn Besleme Tarzı Anketi (EBTA) ile Aralık 2017- Mart 2018 tarihleri arasında toplanmıştır. EBTA ebeveynlerin besleme alışkanlığını belirlemek için kullanılan, ebeveynlerin yanıtladığı, 27 maddelik, 5’li likert tipi (1: asla, 5: her zaman) bir ankettir. Anket formu uygulamasından sonra, öğrencilerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu ölçülmüş, Beden Kütle İndeksi (BKİ) hesaplanmıştır. Veriler bilgisayar ortamında, tanımlayıcı istatistikler, independent t, anova, ki kare testi ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çalışmada çocukların yaş ortalamasının 5.26 ±0.63 olduğu, %50.8’inin kız, %12.3’ünün obez, %13.1’inin fazla kilolu olduğu belirlenmiştir. Çocukların %23.8’inin ilk altı ay anne sütü, %37.3’ünün vitamin, %59.2’sinin demir takviyesi aldığı, %75.8’inin fast-food gıdalar tükettiği, fast-food tüketenlerin %68.5’inin haftada bir tükettikleri saptanmıştır. EBTA alt ölçek puan ortalamaları yönünden, zayıf-normal ve fazla kilolu-obez çocuklar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05). Ayrıca kızların yemeğe teşvik edici/cesaretlendirici besleme tarzı puan ortalamalarının yüksek olduğu (p<0.05) belirlenmiştir.
Çocukların fazla kilolu-obez olmasında cinsiyetler arasında fark olmadığı (p>0.05), anne yaşı ve eğitiminin etkili olmadığı (p>0.05), ancak anne beden kütle indeksinin etkili olduğu (p<0.05) saptanmıştır.
Sonuç: Bu sonuçlar doğrultusunda, fazla kilolu-obez çocukların ebeveyn besleme tarzının zayıf-normal çocuklarla benzer olduğu belirlenmiştir. Çocukluk çağı obezitesinin erken belirlenmesi ve önlenmesi için düzenli aralıklarla öğrencilerin boy kilo izleminin yapılması, riskli çocukların daha sık izlenmesi önerilebilir. Ayrıca ebeveyn besleme tarzı ve çocukların kilosu arasında ilişki belirlemek amacıyla uzun süreli gözlemsel çalışmalar ve geniş örneklem üzerinde çalışmalar yapılması önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Anaokulu öğrencisi, Obezite, Ebeveyn besleme tarzı, Okul sağlığı
|
