Saðlýk okuryazarlýðýnýn, bireylerin saðlýktaki belirleyicilerinde, beslenme dahil, kontrol saðlamalarýnda kiþisel becerilerin geliþtirilmesindeki zorluklara yanýt olarak oluþtuðu ve spesifik olarak ele alýnmasý gerektiði görülür. Bu, gýda/beslenme okuryazarlýðýnýn doðuþunu açýklar. Gýda okuryazarlýðý, gýda bilgisi ve seçimi arasýndaki iliþki etrafýnda, gýdanýn doðasýný ve birey için önemini anlama yeteneðini, yiyeceklerin bilgisini edinmeyi, iþlemeyi, analiz etmeyi, ona göre hareket etmeyi tanýmlar. Beslenme okuryazarlýðý, gýda tüketimini kararlaþtýrmak için beslenme bilgilerine eriþme, bunlarý yorumlama, kullanma yeteneði olarak tanýmlanýr. Bu incelemenin amacý, adölesanlarýn gýda/beslenme okuryazarlýðý bilgilerine/yaklaþýmlarýna ulaþmaktýr. Bu çalýþma için Pubmed ‘beslenme okuryazarlýðý’, ‘gýda okuryazarlýðý’ anahtar kelimeleriyle Ýngilizce olarak taranmýþtýr. Bu inceleme, 1979-2020 yýllarýnda 10-19 yaþ adölesan çalýþmalarýnýn derlenmesiyle oluþturulmuþtur. Adölesanlarýn çoðunluðu kavrama aþina deðildi, "özel yemek dili" olduðunu belirterek, yeterlilik kazanmaya ilgili olduklarýný gösterir. Çocuðu gýda üretimi, piþirme, satýþ, topluluklarýyla paylaþmanýn merkezine yerleþtirerek, öðrenciler arasýnda gýda okuryazarlýðýný artýrmaya çalýþan çalýþmalar vardýr. Avustralya’daki anketlerde ev ekonomisi öðretmenleri öðrencilerin bu geliþimleri ve okulda doðru gýda seçimlerini yapabilmeleri için gýda okuryazarlýðýnýn uygulamalý þekilde öðretilmesi gerektiðini belirtti. Gençlerin yiyecekleri hazýrladýklarýnda, daha yüksek meyve-sebze, daha düþük yað alýmý, besinsel açýsýndan zengin yiyecekler yemelerinin daha muhtemel olduðu gösterildi. Uygulamalý araþtýrmada öðrencilerden “Gýdalarý nasýl seçeceðimi biliyorum.”, “Yiyecekleri büyüten kiþi olduðunuzda, heyecandan dolayý yemeði yemek istiyorsunuz.” þeklinde veriler toplandý. Saðlýklý beslenmeyi uygulamak, mutfak becerilerini geliþtirmek için programlanmýþ çalýþmada, programa katýlanlarda beslenme bilgisi deðiþti. Koca ve arkadaþlarý, adölesan beslenme okuryazarlýðýný diðer çalýþmalara göre iyi düzeyde buldu. Godrich ve arkadaþlarý, anne-babalarýn yetersiz gýda okuryazarlýðýnýn, çocuklarýn bilgisini sýnýrladýðýný söyledi. Adölesanlarýn gýda/beslenme okuryazarlýðýný ölçebilecek etkili araçlar geliþtirilmeli, uygulamalarla hayata geçiþ kolaylaþtýrýlmalý, saðlýk politikalarý geliþtirilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Adölesan, Beslenme okuryazarlýðý, Gýda okuryazarlýðý
|
