Giriş: Parkinson hastalığında hastaların yaşam kalitesindeki bozulma çok sayıda faktörle ilişkilidir. Literatür sonuçlarına göre, tremor, hipokinezi, rijidite gibi motor belirtilerin şiddeti, kognitif etkilenim, depresif belirtiler ve Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Parkinson hastalığına sahip hastalar fiziksel bozukluklar, yorgunluk ve ilgisizlik yüzünden günlük fiziksel aktivitelerinde azalma yaşayabilir. Yaşam tarzı haline gelen fiziksel hareketsizlik; kardiyovasküler hastalıklar, diabetes mellitus, kognitif bozukluk, osteoporoz, depresyon, uyku bozuklukları için bir risk faktörüdür.Amaç: Bu çalışmada amacımız Parkinson hastalarında fiziksel aktivite düzeyinin yaşam kalitesi üzerine etkisini araştırmaktı. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenini İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalına başvuran Parkinson tanısı almış 33 hasta oluşturmaktadır. Çalışma 4 ay sürmüştür. Sınırlıklar: Araştırma, zaman kısıtlılığı nedeniyle çalışmanın yapıldığı 4 aylık sürede Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Hareket Bozuklukları Birimi’ne başvurmuş Parkinson hastalarıyla sınırlandırılmıştır.Yöntem: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalına başvuran ve United Kingdom Beyin Bankası kriterlerine göre Parkinson tanısı almış, Hoehn - Yahr Ölçeğine göre 1-3 evresinde olan, antiparkinson tedavisi devam eden 33 gönüllü Parkinson hastası bu çalışmada yer aldı. Parkinson hastalığı nedeni ile cerrahi girişim yapılan, demans ve ağır derecede kognitif bozukluğu olan, görüşmede kooperasyon sağlanamayan, mobiliteye engel romatizmal, ortopedik ya da diğer nörolojik problemi olan hastalar çalışmadan dışlandı. Çalışma kapsamında fiziksel aktivite düzeyi Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi Kısa Form (IPAQ-SF); yaşam kalitesi ise Parkinson’s Disease Questionnaire -39 (PDQ-39) ile değerlendirildi. IPAQ-SF, Son 7 gün içinde yapılan fiziksel aktivitenin düzeyini değerlendirerek yürüme, orta şiddetli ve şiddetli aktivitelerde harcanan zaman hakkında bilgi sağlamaktadır. Toplam skorunun hesaplanması yürüme, orta şiddetli aktivite ve şiddetli aktivitenin süre (dakikalar) ve sıklık (günler) toplamını içermektedir. PDQ-39; Parkinson hastalığı yaşam kalitesi değerlendirmelerinde en sık kullanılan ve en iyi çalışılmış ölçektir. Mobilite, günlük yaşam aktiviteleri, emosyonel durum, stigma, sosyal destek, kognisyon, iletişim, bedensel rahatsızlık gibi 8 farklı alanda toplam 39 soru içerir. Ölçek son 1 ay içinde Parkinson hastalığının yaşam kalitesi üzerine etkisini değerlendirir. Toplamda alınan yüksek puan, yaşam kalitesindeki kötüleşmeyi ifade eder. Veriler, araştırmacı tarafından hastalarla yüz yüze görüşülerek toplandı. Çalışma sonuçlarını değerlendirmede SPSS 11,5 programı kullanıldı. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorrow Smirnov testi ile değerlendirildi. Karşılaştırmalarda gruplar normal dağılıma uymadığı için Mann-Whitney U testi kullanıldı. Çalışma İstanbul Medipol Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu onayı [10840098-05 sayı numarası] ile Helsinki Deklerasyonu’na uygun olarak yürütüldü. Bulgular: Yaş ortalaması 62.64±9.81 yıl olan 33 PH (kadın/erkek=11/22) değerlendirildi. Katılımcıların hastalık süresi 7.18±5.88 yıl, Hoehn & Yahr evre ortalaması 1.94±0.5, UPDRS motor değerlendirmesi 18.33±8.03 idi. İlk semptomun 12 hastada tremor, 13 hastada bradikinezi ve 8 hastada tremor ve bradikinezi olduğu gözlendi. Hastalar fiziksel aktivite seviyesine göre değerlendirildiğinde 16 hasta inaktif (390.56±139.12 MET-dk/hf); 15 hasta minimal aktif (1353.90±658.22 MET-dk/hf) ve 2 hasta ise aktif (6384.0±772.16 MET-dk/hf) idi. Örneklem grubumuzda aktif hasta sayısının düşük oluşu nedeniyle bu grup dışlanarak inaktif ve minimal aktif hastaların sonuçları karşılaştırıldı. Çalışmaya katılan hastaların PDQ-39 puanı 7.81-68.8 arasında değişim gösterdi. Minimal aktif ve inaktif olan hastaların fiziksel aktivite seviyelerine göre toplam PDQ-39 puanı karşılaştırıldığında istatiksel olarak anlamlı bir fark bulundu (p=0.036). Ayrıca PDQ-39’un alt başlıklarından sosyal destek bakımından da iki grup arasında anlamlı bir fark gözlendi (p=0.03). İnaktif hastaların minimal aktif hastalara göre yaşam kalitelerinin ve sosyal destek algılarının daha düşük olduğu saptandı.
Sonuç: Çalışma sonunda, Parkinson hastalarında fiziksel aktivite düzeyinin yaşam kalitesi ile yüksek oranda ilişkili olduğu görülmüştür. Ayrıca Parkinson hastalarında fiziksel aktivite seviyesinin de oldukça düşük olduğu tespit edilmiştir. Hastalığın progresyonu ile birlikte sedanter yaşam tarzını benimseyen bu hasta grubunda fiziksel aktivite düzeyinin arttırılmasına yönelik her türlü girişimin hastaların yaşam kalitesi seviyelerinin korunmasına önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Parkinson, Yaşam Kalitesi, Fiziksel Aktivite
|
