| |
Giriş: Tarihsel süreç içerisinde, sosyo-ekonomik, kültürel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak kentsel alanlarda pek çok değişim gözlemlenmiştir. Bu değişimlerle birlikte özellikle yapı, sokak, mahalle, yeşil alan ve kent bütününe kadar bütün ölçeklerde sosyal, çevresel ve kültürel anlamda dönüşümler yaşanmıştır. Değişim kapsamında, az katlı geniş bahçeli yerel yapı malzemeleri ile tasarlanmış yapılar betonarme yüksek bloklara, meydanlar kavşak noktalarına, yaya odaklı sokaklar araç öncelikli caddelere, mahalleler sitelere ve geleneksel çarşılar alışveriş merkezlerine dönüşmüştür. Bu süreçle birlikte ulusal ve uluslararası anlamda yaşanabilir mekânlar ve sürdürülebilir bir çevrenin yaratılmasına yönelik pek çok plan, politika ve yaklaşım geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlardan Avrupa Kentsel Şartı, Gündem 21, Habitat II, Onuncu Kalkınma Planı, KENTGES gibi ulusal ve uluslararası platformların hedefinde "yaşanabilir mekânlar ve sürdürülebilir bir çevre" yaratılması ve geliştirilmesi yer almaktadır. Bu doğrultuda yaşanabilir kentler için etkin alan kullanımını, enerji verimliliğini, toplumsal faydayı ve yerel ekonomiyi temel alan ve eko kent, yavaş kent, akıllı kent, sürdürülebilir kent gibi farklı isimlerle adlandırılan yeni planlama ve tasarım yaklaşımları geliştirilmiştir. Geliştirilen tüm bu yaklaşımlar, sürdürülebilir bir kentsel gelişim ve yaşam kalitesini arttıracak hedefler içermektedir. Amaç: Bu çalışmada kentsel yaşam kalitesinin gerekliliği ve önemi üzerinde durularak, yeni gelişen planlama yaklaşımları çerçevesinde yaşam kalitesine ilişkin parametre ve örneklerin incelenmesi amaçlanmıştır. Özellikle yaşam maliyeti, hava kalitesi, su kaynakları, bina yoğunluğu, konut koşulları, kişi başına düşen yeşil alan miktarı, kullanım düzeyi, kamusal mekânların kalitesi, kamusal ulaşımın yeterliliği gibi kentsel yaşam kalitesine ilişkin göstergeler; kent insanına, rekreasyon olanakları bakımından çeşitlilik sunan, kolay ulaşım imkanı ve güvenli yaşam alanı yaratan, hem sosyal ilişkilerin desteklendiği hem de kentsel kimlik ve aidiyet duygusunun geliştirilmesinde farkındalık yaratan özelliklere sahiptir. Bu anlamda kentsel yaşam kalitesi odaklı olarak planlanan kentler, insanın fiziksel, ruhsal ve sosyal sağlık açısından iyi olma halini destekleyecektir. Kapsam: Yapılan bu çalışmada yaşanılabilir kentlere ilişkin ulusal ve uluslararası örnekler özelinde kentsel yaşam kalitesinin önemi, gerekliliği ve uygulanabilirliği irdelenmektedir. Çalışma özelinde; Cenevre (İsviçre), Zürih (İsviçre), Vancouver (Kanada), Viyana (Avusturya), Frankfurt (Almanya), Münih (Almanya), Düsseldorf (Almanya), Sidney (Avusturalya), Melbourne (Avusturalya) Basel (İsviçre), Kopenhag (Danimarka), Amsterdam (Hollanda) ve İstanbul (Türkiye) gibi örnek uygulamalara yer verilecektir. Sınırlıklar: Çalışma kapsamında ele alınan örnekler çalışma süresinin kısıtlı olması nedeniyle görsel materyaller ve literatür çalışmaları ile desteklenerek incelenecektir. Yöntem: Çalışmada, konu ile ilgili literatürlere dayalı olarak "Kentler, kentsel yaşamın sürekliliği için hangi parametrelerle nasıl kurgulanmalıdır?” sorusuna yanıt aranmaktadır. Bu kapsamda ilk olarak yaşanılabilir kentlere ilişkin parametreler incelenmiştir. Daha sonra ulusal ve uluslararası örneklerle birlikte kentsel yaşam kalitesinin önemi ve gerekliliği, görsel materyaller ve literatür çalışmaları ile desteklenerek ortaya konulmuştur. Bulgular: Yaşanılabilir kentlere ilişkin ulusal ve uluslararası örnekler incelendiğinde, çevreye duyarlı, yaya ve motorsuz erişimin öncelikli olduğu, yerel kimlik değerlerinin dikkate alındığı, görsel yönden çekici, işlevsel açıdan ergonomik, çevresel açıdan ekolojik ve teknik açıdan ise sürdürülebilir kentler yaratmayı hedef alan yaklaşımlar olduğu görülmüştür. Sonuç: Çalışma sonucunda yaşanılabilir kentler için sürdürülebilir bir planlama-tasarım-uygulama yaklaşımının benimsenmesinin gerekliliği, irdelenen örnekler kapsamında vurgulanmıştır. Bu kapsamda, özellikle yerel, doğal ve kültürel kimlik değerlerinin ve kullanıcıların dikkate alındığı, çevreye duyarlı, insan ve çevre arasındaki ilişki ve etkileşimlerin doğru kurgulandığı, enerji ve arazinin etkin ve verimli kullanıldığı ve daha güvenli bir kent anlayışı benimsenmelidir.
Anahtar Kelimeler: Kent, Kentsel yaşam kalitesi, Yaşanılabilir kentler
|
