Öz: Giriş: Engelli çocukların ailelerinin, engelin geri dönüşsüz ve düzeltilemez olmasından dolayı pek çok sorunla karşı karşıya kaldıkları bilinmektedir. Alışılması zor olan bu durumun, anne babaları ve yakın çevresini ekonomik, sosyal ve psikolojik olarak etkilediği vurgulanmaktadır. Aileler, özellikle anneler bu uzun süreli sorunla baş etmede yardım ve desteğe gereksinim duymaktadırlar. Literatürde engelli çocuk ailelerinin yaşadığı problemleri çözümlemeye yönelik yapılan girişimsel çalışmaların kısıtlı olduğu görülmektedir. O nedenle bu çalışmaya gereksinim duyulmuştur. Amaç: Bu çalışmada, Nevşehir’de engelli çocuk ailelerine verilen eğitimin, onların tükenmişlik, yaşam doyumu, aile stresi ve stresle başetme tarzlarına etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır. Kapsam: Çalışmanın evrenini, 2015 yılı verilerine göre, Nevşehir Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Birimi bünyesinde kayıtlı bulunan ve 0-18 yaş grubunda engelli çocuğu olan ailelerin tamamı oluşturmuştur (N: 278). Örneklemini ise, çalışmaya katılmaya gönüllü, eğitim oturumlarına katılabilen ve eğitim oturumlarını tamamlayan (26 çalışma, 26 kontrol olmak üzere ) 52 ebeveyn oluşturmuştur. Sınırlılıklar: Araştırma, maliyet ve zaman gerektirdiğinden sadece Nevşehir Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Birimi bünyesinde kayıtlı bulunan ve 0-18 yaş grubunda engelli çocuğu olan, çalışmaya katılımı gönüllü ebeveynlerle sınırlandırılmıştır. Yöntem: Çalışma ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılarak yapılmıştır. Etik kurul, kurum ve ebeveyn onamı alınan araştırmada veriler anket formu, Maslach Tükenmişlik Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği, Aile Stresi ve Stresle Başetme Tarzları Ölçeği (SBTÖ) ile toplanmıştır. Çalışmada kullanılan eğitimin içeriği annelerle yapılan görüşmeler ve litaratür taraması sonucunda oluşturulmuştur. Çalışma ve kontrol grubundaki annelerin yaşı, öğrenim durumu, engelli çocuğunun yaşı, cinsiyeti, engel türü ve bakımda destek olan kişilerin varlığı eşleştirme ölçütü olarak alınmış, ve aralarında önemli bir fark bulunmamıştır (p>0.05). Verilen eğitimin, interaktif bir şekilde yürütülmesi ve grup etkileşiminin sağlanması amacıyla çalışma grubu (n:26), 12-13 kişilik, 2 küçük gruba ayrılmış ve her gruba toplam 5 oturumda (her bir oturum 20-30 dk) interaktif eğitim teknikleri kullanılarak eğitim verilmiştir. Eğitim oturumlarında yer alan bölümler şunlardır. Engelli çocukların bakım gereksinimleri nelerdir, engelli çocukların genel hijyeni, dikkat edilmesi gereken noktalar (cilt temizliği, banyo-saç temizliği, yüz-göz-kulak temizliği, cinsel bölgenin temizliği, el-tırnak ve ağız diş sağlığı vb), engelli çocuğun taşınması, engelli çocukların yatak yarası bakımı, yatak yarasını önlemek için neler yapılmalı, engelli çocukların ailelerinin yaşadıkları nelerdir, ailelerin yaşadıkları stres (zorlanma) nedir, nasıl tanınır, sonuçları nelerdir, stresle başa çıkmak için neler yapılmalıdır. Çalışma ve kontrol grubundaki annelere eğitim öncesi verilen ölçekler eğitimden 1 ay sonra tekrar uygulanmış, kontrol grubundaki annelere de çalışma tamamlandıktan sonra eğitim verilmiştir. Veriler, bilgisayar ortamında tanımlayıcı istatistikler, Independent t, Paired t, ki-kare testleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Verilen eğitim sonrasında, çalışma grubundaki annelerin aile stresi puan ortalamalarının, işlevsel yetersizlik, aile sorunları ve toplamda azaldığı, çalışma öncesi ve sonrası puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı (p>0.05), kontrol grubundaki annelerin ise aile stresi toplam puan ortalamalarının arttığı (p>0.05) belirlenmiştir. Ayrıca verilen eğitim sonrasında, çalışma grubundaki annelerin yaşam doyumları puan ortalamalarının arttığı (p<0.05), kontrol grubundaki annelerin ise, yaşam doyumları puan ortalamalarının azaldığı (p>0.05) belirlenmiştir. Ek olarak çalışma grubundaki annelerin verilen eğitim sonrasında tükenmişlik ve stresle başa çıkma tarzları puan ortalamalarının eğitim öncesine göre değişmediği (p>0.05) belirlenmiştir. Sonuç: Bu çalışmanın sonucunda, engelli çocuk ailelerine interaktif eğitim teknikleri ve grup etkileşimleri kullanılarak verilen eğitimin, annelerin yaşam doyumlarının artmasında etkili olduğu, annelerin aile stresinin azaltılmasına katkı verdiği saptanmıştır. Hemşireler ve ekip üyeleriyle birlikte, engelli çocukların annelerine, bu eğitim programlarının devamı ve sürekliliğinin sağlanması, bu eğitimlerin etkinliğini değerlendirmek amacıyla daha ayrıntılı ve geniş örneklem büyüklüğünde çalışmaların yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler: Aile Eğitimi, Aile Stresi, Engelli Çocuk, Engelli Çocuk Ebeveyni, Yaşam Doyumu

Keywords: