|
Öz: Giriþ: Engelli çocuklarýn ailelerinin, engelin geri dönüþsüz ve düzeltilemez olmasýndan dolayý pek çok sorunla karþý karþýya kaldýklarý bilinmektedir. Alýþýlmasý zor olan bu durumun, anne babalarý ve yakýn çevresini ekonomik, sosyal ve psikolojik olarak etkilediði vurgulanmaktadýr. Aileler, özellikle anneler bu uzun süreli sorunla baþ etmede yardým ve desteðe gereksinim duymaktadýrlar. Literatürde engelli çocuk ailelerinin yaþadýðý problemleri çözümlemeye yönelik yapýlan giriþimsel çalýþmalarýn kýsýtlý olduðu görülmektedir. O nedenle bu çalýþmaya gereksinim duyulmuþtur.
Amaç: Bu çalýþmada, Nevþehir’de engelli çocuk ailelerine verilen eðitimin, onlarýn tükenmiþlik, yaþam doyumu, aile stresi ve stresle baþetme tarzlarýna etkisini deðerlendirmek amaçlanmýþtýr.
Kapsam: Çalýþmanýn evrenini, 2015 yýlý verilerine göre, Nevþehir Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü Engelli ve Yaþlý Hizmetleri Birimi bünyesinde kayýtlý bulunan ve 0-18 yaþ grubunda engelli çocuðu olan ailelerin tamamý oluþturmuþtur (N: 278). Örneklemini ise, çalýþmaya katýlmaya gönüllü, eðitim oturumlarýna katýlabilen ve eðitim oturumlarýný tamamlayan (26 çalýþma, 26 kontrol olmak üzere ) 52 ebeveyn oluþturmuþtur.
Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma, maliyet ve zaman gerektirdiðinden sadece Nevþehir Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü Engelli ve Yaþlý Hizmetleri Birimi bünyesinde kayýtlý bulunan ve 0-18 yaþ grubunda engelli çocuðu olan, çalýþmaya katýlýmý gönüllü ebeveynlerle sýnýrlandýrýlmýþtýr.
Yöntem: Çalýþma ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanýlarak yapýlmýþtýr. Etik kurul, kurum ve ebeveyn onamý alýnan araþtýrmada veriler anket formu, Maslach Tükenmiþlik Ölçeði, Yaþam Doyumu Ölçeði, Aile Stresi ve Stresle Baþetme Tarzlarý Ölçeði (SBTÖ) ile toplanmýþtýr. Çalýþmada kullanýlan eðitimin içeriði annelerle yapýlan görüþmeler ve litaratür taramasý sonucunda oluþturulmuþtur.
Çalýþma ve kontrol grubundaki annelerin yaþý, öðrenim durumu, engelli çocuðunun yaþý, cinsiyeti, engel türü ve bakýmda destek olan kiþilerin varlýðý eþleþtirme ölçütü olarak alýnmýþ, ve aralarýnda önemli bir fark bulunmamýþtýr (p>0.05). Verilen eðitimin, interaktif bir þekilde yürütülmesi ve grup etkileþiminin saðlanmasý amacýyla çalýþma grubu (n:26), 12-13 kiþilik, 2 küçük gruba ayrýlmýþ ve her gruba toplam 5 oturumda (her bir oturum 20-30 dk) interaktif eðitim teknikleri kullanýlarak eðitim verilmiþtir. Eðitim oturumlarýnda yer alan bölümler þunlardýr. Engelli çocuklarýn bakým gereksinimleri nelerdir, engelli çocuklarýn genel hijyeni, dikkat edilmesi gereken noktalar (cilt temizliði, banyo-saç temizliði, yüz-göz-kulak temizliði, cinsel bölgenin temizliði, el-týrnak ve aðýz diþ saðlýðý vb), engelli çocuðun taþýnmasý, engelli çocuklarýn yatak yarasý bakýmý, yatak yarasýný önlemek için neler yapýlmalý, engelli çocuklarýn ailelerinin yaþadýklarý nelerdir, ailelerin yaþadýklarý stres (zorlanma) nedir, nasýl tanýnýr, sonuçlarý nelerdir, stresle baþa çýkmak için neler yapýlmalýdýr. Çalýþma ve kontrol grubundaki annelere eðitim öncesi verilen ölçekler eðitimden 1 ay sonra tekrar uygulanmýþ, kontrol grubundaki annelere de çalýþma tamamlandýktan sonra eðitim verilmiþtir. Veriler, bilgisayar ortamýnda tanýmlayýcý istatistikler, Independent t, Paired t, ki-kare testleri kullanýlarak deðerlendirilmiþtir.
Bulgular: Verilen eðitim sonrasýnda, çalýþma grubundaki annelerin aile stresi puan ortalamalarýnýn, iþlevsel yetersizlik, aile sorunlarý ve toplamda azaldýðý, çalýþma öncesi ve sonrasý puan ortalamalarý arasýndaki farkýn istatistiksel olarak önemli olmadýðý (p>0.05), kontrol grubundaki annelerin ise aile stresi toplam puan ortalamalarýnýn arttýðý (p>0.05) belirlenmiþtir. Ayrýca verilen eðitim sonrasýnda, çalýþma grubundaki annelerin yaþam doyumlarý puan ortalamalarýnýn arttýðý (p<0.05), kontrol grubundaki annelerin ise, yaþam doyumlarý puan ortalamalarýnýn azaldýðý (p>0.05) belirlenmiþtir. Ek olarak çalýþma grubundaki annelerin verilen eðitim sonrasýnda tükenmiþlik ve stresle baþa çýkma tarzlarý puan ortalamalarýnýn eðitim öncesine göre deðiþmediði (p>0.05) belirlenmiþtir.
Sonuç: Bu çalýþmanýn sonucunda, engelli çocuk ailelerine interaktif eðitim teknikleri ve grup etkileþimleri kullanýlarak verilen eðitimin, annelerin yaþam doyumlarýnýn artmasýnda etkili olduðu, annelerin aile stresinin azaltýlmasýna katký verdiði saptanmýþtýr. Hemþireler ve ekip üyeleriyle birlikte, engelli çocuklarýn annelerine, bu eðitim programlarýnýn devamý ve sürekliliðinin saðlanmasý, bu eðitimlerin etkinliðini deðerlendirmek amacýyla daha ayrýntýlý ve geniþ örneklem büyüklüðünde çalýþmalarýn yapýlmasý önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Aile Eðitimi, Aile Stresi, Engelli Çocuk, Engelli Çocuk Ebeveyni, Yaþam Doyumu
|