| |
Giriþ: Dünya popülasyonunda 60 yaþ üstü birey sayýsý hýzla artýþ göstermektedir. Yaþlý bireylerde fiziksel aktivitede azalma, yürüme ve denge becerilerinde bozulma, biliþsel becerilerdeki kayýplar, düþmeler, kronik hastalýklarýn yol açtýðý uyku kalitesinde azalmalar ile günlük yaþam aktivitelerinde kýsýtlýlýk ve yaþam kalitesinde azalma meydana gelmektedir. Denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren egzersizlerin yaþlý bireylerin denge, dayanýklýlýk, uyku, sosyal yaþam, duygu durum, biliþsel iþlevler ve yaþam kaliteleri üzerine olumlu etkileri bulunmaktadýr. Ancak yaþlý bireylerde uyku ve yaþam kalitesinin arttýrýlmasýnda etkili egzersiz tipi ve dozu halen belirsizdir. Amaç: Çalýþmamýzda yaþlý bireylerde çift görev eðitimiyle kognitif, denge ve yürüme eðitiminin kombinasyonunun uyku kalitesi ve yaþam kalitesine etkilerinin deðerlendirilmesi amaçlandý. Kapsam: Çalýþmaya Ýstanbul ilinde ikamet eden Ýstanbul Medipol Üniversitesi Mega Hastaneler Birliði, Nöroloji bölümüne çalýþmaya katýlma amaçlý baþvuran 61 kiþi içerisinden, 65 yaþ üstü olan, gönüllü olarak katýlmayý kabul eden, baþka birinin yardýmý olmadan yürüyebilen, okuma-yazma bilen, serebrovasküler olay, Parkinson, Alzheimer gibi nörolojik problemleri olmayan, ciddi ortopedik problemleri olmayan, ciddi görme ve iþitme problemleri olmayan 45 kiþi alýndý. Çalýþma Ocak 2015 ile Kasým 2016 tarihleri arasýnda gerçekleþtirildi. Çalýþma, Ýstanbul Medipol Üniversitesi, Klinik Araþtýrmalar Etik Kurulu tarafýndan 30.04.2014 tarihinde, 10840098-604.01.01-E.4629 çalýþma numarasý ile onaylandý. Sýnýrlýlýklar: Çalýþmamýzýn dizaynýnda bazý kýsýtlýlýklar bulunmaktadýr. Bunlardan birincisi çalýþmaya katýlan kiþi sayýsýnýn azlýðý (grup bazýnda katýlýmcý sayýsý 15); ikincisi çalýþmaya katýlan kiþilerin çoðunluðunun kadýn cinsiyet olmasý (%86,6) itibariyle popülasyonun genelini göstermemesi; üçüncüsü farklý zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eðitimi uygulamasýnýn süresinin uzun olmasý (60 dakika); sonuncusu ise uygulama süresinin kýsa olmasýdýr (4 hafta). Yöntem: Çalýþmaya 45 gönüllü (8 erkek, 39 kadýn; yaþ aralýðý: 65-83 yýl) birey katýldý. Katýlýmcýlar randomize olarak 3 gruba ayrýldý. Kontrol (denge ve yürüme), çift görev eðitimi (denge ve yürümeyle eþ zamanlý kognitif aktivite) ve farklý zamanlarda denge, yürüme ve kognitif eðitim (denge, yürüme ve kognitif eðitim) gruplarý oluþturuldu. Tüm katýlýmcýlara 4 haftalýk eðitim periyodunun öncesinde ve sonrasýnda, uyku kalitesinin deðerlendirilmesi için; Pittsburgh uyku kalitesi ölçeði ve yaþam kalitesinin deðerlendirilmesi için Yaþlýlar Ýçin Dünya Saðlýk Örgütü Yaþam Kalitesi Modülü (WHOQOL-OLD) uygulandý. Araþtýrmada istatistiksel analizler SPSS 20.0 paket programý (SPSS inc., Chicago, IL, ABD) ile yapýldý. Ölçümsel verilerde ortalama, standart sapma, medyan ve yüzde hesaplandý. Sayýsal verilerin normal daðýlýma uygunluðu Shapiro-Wilk testi ile deðerlendirildi. Ýstatistiksel analizler için Kruskal-Wallis testi (post-hoc Bonferroni düzeltmeli Mann-Whitney U testi), tek yönlü varyans analizi (ANOVA, post-hoc varyanslarý homojen olan gruplar için LSD ile Tukey’s HSD ve varyanslarý homojen olmayan gruplar için Tamhane’s T2 testi) kullanýldý. Baðýmlý gruplarýn karþýlaþtýrýlmasýnda normal daðýlým gösteren veriler için Student’s T Paired testi, normal daðýlým göstermeyen veriler için Wilcoxon testi kullanýldý. Ýstatistiksel anlamlýlýk için Bonferroni düzeltmeli Mann-Whitney U testi için p<0.017, diðerleri için p<0.05 olasýlýk deðeri kabul edildi. Bulgular: Çalýþmamýzda WHOQOL-OLD anketi toplam puanýnda her ne kadar 3 grupta artýþ elde edilse de (p<0,05) gruplar arasý karþýlaþtýrmalarda farklýlýk bulunmadý (p>0,05). Uygulama sonrasý tüm gruplarda uyku kalitesinde artýþ görülürken (p<0,05); kontrol ve çift görev yürüme gruplarýnda daha belirgin bir geliþme belirlendi (p<0,05). Sonuç: Çalýþmamýzda denge ve yürüme aktiviteleri içeren eðitim programý, çift görev eðitim programý ve farklý zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eðitim programlarýnýn yaþlanmayla beraber yaþam kalitesinde görülen olumsuz geliþmeleri azalttýðý saptandý. Ayrýca, farklý zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eðitim programýnýn uyku kalitesini artýrmada çift görev eðitimi ve denge ve yürüme eðitimi uygulamasýna göre üstün olmadýðý gösterildi. Çalýþmamýzdan elde edilen veriler doðrultusunda, toplum içindeki oranlarýnýn hýzla artacaðý düþünülen yaþlý bireylerin uyku ve yasam kalitelerinin arttýrýlmasýna yönelik rehabilitasyon programlarýna denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren egzersiz yaklaþýmlarýnýn eklenmesi gerektiði sonucuna varýldý.
Anahtar Kelimeler: Denge, Fiziksel Aktivite, Uyku Kalitesi, Yaþlý, Yürüme
|
