COVID-19 pandemisinde uygulanan kýsýtlamalar sebebiyle yaþlý bireyler, fiziksel, psikolojik, sosyal yönden saðlýk sorunlarýyla baþ etmede güçlükler yaþamýþlardýr. Bu sebeple yaþlý kiþilerde saðlýk okuryazarlýðýnýn ve internet/teknolojiyi kullanabilme yetisinin önemi belirgin hale gelmiþtir. Bu bildirinin amacý, yaþlý kiþilerde elektronik saðlýk (e-saðlýk) okuryazarlýðýnýn önemine dikkat çekerek kendi saðlýklarýyla ilgili konularý araþtýrmada yeterliliðe sahip olabilmeleri için internet kullanýmý konusunda farkýndalýðý arttýrmaktýr.
Pandemiyle birlikte internette saðlýk bilgisi arayýþlarý artmýþtýr. Ancak ulaþýlan bilgilerin doðru/yanlýþ olduðunun tanýmlanmasý gerekmektedir. Bu doðrultuda karþýmýza e-saðlýk okuryazarlýðý kavramý çýkmaktadýr. E-saðlýk okuryazarlýðý kavramý özellikle kronik hastalýðý olan kiþiler için önemli bir durumdur. Yaþlýlar, birden fazla kronik rahatsýzlýðý olan kiþilerdir ve kendi saðlýklarýný yönetme becerisine sahip olmalarý gereklidir. Literatür incelemesinde, internet kullanýmýnýn yaþlý bireyler arasýnda yaygýn olmamasýndan dolayý e-saðlýk okuryazarlýðýnýn yeterince yüksek olmadýðý, ilaveten ekonomik engeller, fiziksel sorunlar, eðitim yetersizliði, öðrenme güçlüðü, çeliþkili bilgiler, yetersiz web tasarýmlarý ve teknoloji korkusunun bunun sebepleri arasýnda yer aldýðý görülmektedir. Yaþlýlarda internet kullaným oraný; Ekonomik Ýþbirliði ve Kalkýnma Örgütü'nün (EÝKÖ) verilerine göre ortalama %78,3, Avrupa Birliði Ýstatistik Ofisi verilerine göre %61, Türkiye Ýstatistik Kurumu verilerine göre ise %36,6'dýr. EÝKÖ ve AB ülkeleri kendi içerisinde deðerlendirildiðinde farklý oranlar (Ýsviçre'de %95,9, Danimarka'da %94, Yunanistan'da %52,0, Meksika'da %43,4, Bulgaristan %25,0) karþýmýza çýkmaktadýr. Geliþmiþlik düzeyi azaldýkça internet kullaným oranýnýn da azaldýðý anlaþýlmaktadýr dolayýsýyla bu durum düþük e-saðlýk okuryazarlýðý için önemli bir faktördür. Yaþlý bireylere e-saðlýk okuryazarlýðýný arttýrýcý müdahalelerle (Bir sistematik derlemede yer verilen atölye çalýþmalarý, iþbirlikçi öðrenme, kullanýcý dostu yönergeler gibi stratejiler) güvenilir saðlýk bilgilerine ulaþým ve yöntemi öðretilmelidir. Bu sayede yaþlýlarýn olumlu saðlýk davranýþlarý kazanmalarýnda, kendi saðlýklarý üzerinde öz denetim sahibi olmalarýnda, yaþam kalitesini arttýran faaliyetlerde, web tabanlý saðlýk sisteminden yararlanmalarýnda fayda saðlanmýþ olacaktýr.
Sonuçta, yaþlý popülasyonunda internet kullanýmý ve e-saðlýk okuryazarlýðýyla ilgili stratejilerin sosyal, toplumsal, kurumsal yönden geliþtirilmesi gerektiðinin önemi artmýþtýr. Yaþlý kiþilerin öz yeterliliðini arttýrýcý uygulamalar, eðitim planlamalarý ve onlarý destekleyici programlarla e-saðlýk okuryazarlýðý konusunda bilinç düzeyleri yükseltilerek baþarýlý yaþlanmalarý saðlanmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Elektronik Saðlýk Okuryazarlýðý, Ýnternet kullanýmý, Yaþlýlar
|