Giriþ/Amaç: Metaforlarýn özü bir þeyi baþka bir þey üzerinden anlamak ve deneyimlemeyi içermektedir. Bu nedenle gerçek yaþamla baðlantýlý baþka kavramlar üzerinden yeni bir kavramýn anlaþýlmasýna yardýmcý olmaktadýr. Çeþitli kültürlerde aðaç oldukça büyük öneme sahip bir semboldür, dallarý ve meyveleri ile insana benzetilmekte; uzun ömür, dayanýklýlýk, bilgelik ve öðreticilik ile yaþamýn dönemlerini ve ölümlülüðü temsil gibi çeþitli anlamlarý bulunmaktadýr. Yöntem: Bu çalýþmadaki veriler, 2022 yýlý içinde Muþ ili’nde yaþayan ortaokul öðrencileri ile gerçekleþtirilen metaforik algý analizi araþtýrmasýnýn bir kýsmýný içermektedir. “Yaþlýlýk….gibidir, çünkü…..” ifadesinin tamamlanmasý ile toplanan veriler arasýndan, yaþlýlýðýn aðaca benzetildiði ifadeler seçilerek analiz edilmiþtir. Bulgular: Toplam 24 öðrenci yaþlýlýðýn aðaç gibi olduðunu ifade etmiþtir. Söz konusu ifadeler temalara ayrýldýðýnda, (1) yaþlanma ve ölüme yaklaþma, (2) tecrübe ve bilgelik, (3) Fiziksel benzerlik ve (4) liderlik özellikleri ile açýkladýklarý görülmüþtür. Metaforlarda genel olarak “aðaç” sözcüðü kullanýlmakla beraber, “çam” ve “çýnar” aðacý benzetmeleri de bulunmaktadýr. Sonuç: Kültürel olarak önem atfedilen çam ve çýnar gibi aðaçlarýn bu çalýþmada da bilgelik anlamýna baðlý olarak kullanýldýðý görülmüþtür. Üniversite öðrencilerine yapýlmýþ bir çalýþmada da, yapraklarýný döken aðaç, dalsýz aðaç, kök salmýþ, destek olan, dik duran gibi anlamlarla yaþlýlýðýn ifade edildiði görülmüþtür. Bu sebeple, aðaç metaforunun yaþlýlýk algýsýný ifade etmede kullanýlan önemli bir unsur olduðu ifade edilebilir. Özellikle aðaçlarýn atfedilen önemli anlamlarýnýn yanýnda, olumsuz özelliklerinin de yine yaþlýlýkla baðdaþtýrýlmasý, gündelik söylem içerisinde yaþlýlýk algýsýna yönelik bulgularý belirlemede oldukça önemli bir unsur olarak karþýmýza çýkmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Yaþlýlýk Algýsý, Metafor, Ortaokul Öðrencileri, Aðaç Metaforu
|
