|
Yýllar içinde dünyamýz yaþlanýrken, dünya üzerinde yaþayan toplumlarda yaþlanma eðilimindedir. Geliþen teknoloji, yükselen yaþam standartlarý ve birçok hastalýðýn tedavi edilebilir hale gelmesi neticesinde doðuþta beklenen yaþam süreleri artmýþ, doðurganlýðýn azalmasýyla genç nüfus azalmýþ ve toplumlar yaþlanmaya baþlamýþtýr.
1950-1955 yýllarý arasýnda erkekler için doðuþta beklenen yaþam süresi 45,2, kadýnlar için 47,9 iken, Birleþmiþ Milletler dünya nüfus tahminlerine göre 2020-2025 dönemi için doðuþta beklenen yaþam süresi dünya genelinde 73,2 yýl, erkekler için 70,8 yýl, kadýnlar için 75,6 yýl olarak hesaplamýþtýr.
Yaþlý nüfus olarak tanýmladýðýmýz 65 yaþ üstü nüfusunun toplam nüfusa oranýnýn % 10'u geçmesi, nüfus yaþlanmasýnýn göstergesi kabul edilmektedir. 2021 yýlý için dünya nüfusu yaklaþýk 7,8 milyar, 65 yaþ üstü yaþlý nüfus ise 765 milyon olup, nüfusun %9,8’ini yaþlý nüfus oluþturmaktadýr. Dünya genelinde 2050'de 65 yaþ ve üstü nüfusun 1,5 milyarý bulmasý ve yaþlý nüfusun, dünya nüfusunun % 22'sini oluþturmasý beklenmektedir.
Ülkemizde de benzer bir tablo izlenmekte olup, Türkiye Ýstatistik Kurumu’nun (TÜÝK) projeksiyonlarýna göre, 2012 yýlýnda yüzde 7,5 olan yaþlý nüfusun, 2023 yýlýnda yüzde 10,2’ye, 2050 yýlýnda yüzde 20,8’e ve 2075 yýlýnda ise yüzde 27,7’ye yükseleceði tahmin edilmektedir.
Nüfusun yaþlanmasý insanlýðýn en büyük baþarýlarýndan biri olmakla birlikte önemli bir halk saðlýðý sorunudur. Yaþlý nüfusun artmasý, toplum içinde beklentilerin deðiþmesine neden olmakta, “saðlýklý yaþam” kavramý giderek yerini “saðlýklý yaþlanma” kavramýna býrakmaktadýr. Sosyolojide “baþarýlý yaþlanma” olgusu saðlýk alanýnda “saðlýklý yaþlanma” kavramlarý tartýþýlmakta ortak paydada ayný hedefler bulunmaktadýr
Saðlýklý ve baþarýlý yaþlanma için, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olmak ve hayatýn içinde aktif olmak gerekmektedir. Yayýnlanan bir meta analizde baþarýlý yaþlanmanýn dört temel bileþeni; hastalýk ve engelliliðin bulunmamasý, yüksek kognitif, mental ve fiziksel fonksiyona sahip olunmasý, yaþamsal aktivitelere aktif olarak katýlým saðlanmasý ve ileri yaþ dönemine psikolojik olarak iyi uyum saðlanmýþ olunmasý olarak tanýmlanmýþtýr. Tüm bu parametrelerin gerçekleþtirilebilmesi için, yaþ ve yaþlý dostu ortamlar geliþtirilmeli ve saðlýk ve uzun süreli bakým sistemleri yaþlý nüfusun ihtiyaçlarý ile uyumlu olmalýdýr.
Türkiye mevcut durum analizini iyi yaparak, ihtiyaçlar ve hedefleri belirleyerek “Türkiye Saðlýklý Yaþlanma Eylem Planý ve Uygulama Programý 2021-2026” hayata geçirmiþtir. Bu program ile yaþam boyu saðlýðýn geliþtirilmesi ve saðlýklý yaþlanma, saðlýða yönelik risklerden toplumun korunmasý, yaþlý bireyler için saðlýk hizmetlerinin geliþtirilmesi ve saðlýk hizmetlerine tam eriþimin saðlanmasý, izleme ve deðerlendirmenin güçlendirilmesi hedeflenmiþtir. Bunun hedefler için müdahale yaklaþýmlarý ortaya konulmuþtur:
1. Bütün yaþlýlar için egzersiz, fiziksel aktivite ve rehabilitasyon hizmetlerinin geliþtirilmesi
2. Yaþlýlara yönelik evde saðlýk hizmetlerinin geliþtirilmesi
3. Yaþlýlýkta nöropsikiyatrik hastalýklar, yeti yitimi, yaþlý istismarý ve þiddet konularýnda planlamalar ve etkinlikler yapýlmasý
4. Yaþlýlýkta taný, tedavi ve izleme hizmetlerinin uygun ve etkili iþlemesinin saðlanmasý
5. Saðlýk çalýþanlarýnýn, saðlýk hizmeti verenlerin eðitiminin düzenlenmesi
6. Bütün yaþlýlar için gýda maddelerine ulaþýmýn ve yeterli beslenmenin saðlanmasý
7. Evde bakým hizmetlerinin geliþtirilmesi
8. Bakým hizmetlerine tam eriþimin saðlanmasý için paydaþ kuruluþlar ile iþbirliðinin saðlanmasý
Tüm bu hedefler gerçekleþtirildiðinde ülkemiz, yaþlýlarýn aktif olarak kapasitelerinin, yeteneklerinin, farkýna varan, ihtiyaçlarýna ve seçimlerine karþýlýk verebilen, fikirlerine ve yaþam tarzlarýna saygý gösteren, kýrýlgan olanlarý mutlak koruyan, toplum yaþamýnýn her alanýna ve anýna katýlmayý teþvik edecek þekilde politika, hizmet, oluþum ve yapýnýn bulunduðu “Yaþlý Dostu Toplum” haline gelecektir.
Anahtar Kelimeler: Yaþlý, Saðlýklý yaþlanma, Baþarýlý yaþlanma
Anahtar Kelimeler: Yaþlý, Saðlýklý yaþlanma, Baþarýlý yaþlanma
|