Giriþ: Düzenli olarak yapýlan fiziksel aktivitenin; fizyolojik etkilerinin yanýnda, ruh saðlýðýný olumlu yönde etkilemesi, stres ve kaygý belirtilerini azaltmasý, öfke ve saldýrganlýk gibi duygularý kontrol altýna almasý gibi önemli özellikleri sonucunda, fiziksel aktivitenin zihinsel ve duygusal saðlýða olan olumlu etkileri de araþtýrmacýlar tarafýndan açýkça ortaya konmuþtur. Özellikle literatüre wellness olarak giren saðlýklý yaþam stili üzerinde fiziksel aktivitenin ve bireylerin egzersize katýlým motivasyonlarýnýn etkili olabileceði düþünülmektedir.
Amaç: Araþtýrmanýn amacý spor bilimleri fakültesi öðrencilerinin egzersizde davranýþsal düzenlemeleri ve wellness düzeylerinin bazý baðýmsýz deðiþkenlere göre incelenmesi ve aralarýndaki iliþkinin incelenmesidir.
Yöntem: Araþtýrmanýn örneklemini iki farklý þehirdeki devlet üniversitesinin spor bilimleri fakültesi öðrencilerinden fiziksel aktiviteye düzenli katýlým saðlayan toplamda 361 üniversite öðrencisi oluþturmaktadýr. Araþtýrmada veri toplama aracý olarak, Markland ve Tobin (2004) tarafýndan geliþtirilen, Ersöz ve ark. (2012) tarafýndan Türkçe uyarlamasý gerçekleþtirilen “Egzersizde Davranýþsal Düzenlemeler Ölçeði” kullanýlmýþtýr. Ölçek 19 madde ve dört alt boyuttan oluþmaktadýr. Bunlar: içsel düzenleme, içe yansýtýlmýþ düzenleme, güdülenmeme ve dýþsal düzenleme alt boyutlarýdýr. Ölçeðin Cronbach’s Alpha katsayýsý 0.72 olarak bulunmuþtur, çalýþmamýzda ise 0,818 olarak belirlenmiþtir. Çalýþmada kullanýlan bir diðer ölçek ise Odabaþ (2017) tarafýndan geçerlilik ve güvenilirliði yapýlan “Wellness Algýsý Ölçeði” dir. Ölçek 15 maddeden ve beþ alt boyuttan oluþmaktadýr. Ölçeðin alt boyutlarý duygusal wellness, zihinsel wellness, fiziksel wellness, sosyal wellness ve ruhani wellness’ dýr. Ölçeðin Cronbach’s Alpha katsayýsý 0.86 dýr. Çalýþmamýzda ise Cronbach’s Alpha katsayýsý 0,884 olarak bulunmuþtur. Bu sonuçlar daha önce oluþturulmuþ olan ölçeklerin çalýþmadaki ölçümler için yeterli olduðunu göstermektedir. Verilerin analizinde, SPSS istatistik programý kullanýlarak; Pearson Korelasyon, Frekans, T-Testi, Anovaanalizleri, kullanýlmýþtýr. Anlamlýlýk düzeyi p<0,05olarak kabul edilmiþtir.
Bulgular: ölçeklerin ortalama puanlarýna bakýldýðýnda, öðrencilerin egzersizde davranýþsal düzenleme ölçeðinin :içseldüzenleme X=1,90, içe yansýtýlmýþ düzenleme X=2,07, güdülenmeme X=1,95 ve dýþsal düzenleme X=2,29 olarak belirlenmiþtir. Öðrencilerin Wellness düzeylerine baktýðýmýzda: duygusal wellness X=3,00, zihinsel wellness X=3,16, fiziksel wellness X=3,46, sosyal wellness 3,33 ve ruhani wellness’ larýnýn X=2,29 olduðu belirlenmiþtir.
Korelasyon analizine göre egzersizde davranýþsal düzenlemeler ölçeðinin güdülenmeme alt boyutu ile wellness ölçeðinin fiziksel wellness alt boyutu arasýnda (r=.-103) negatif yönde düþük düzeyde anlamlý iliþki olduðu tespit edilmiþtir. Öðrencilerin cinsiyet deðiþkenine göre egzersizde davranýþsal düzenleme alt boyutlarý olan içsel düzenleme, içe atýmla düzenleme, güdülenmeme ve dýþsal düzenleme puanlarýnda erkeklerin lehine anlamlý farklýlýk görülmüþtür. Erkek öðrencilerin egzersizde davranýþsal düzenleme puan ortalamalarý kadýn öðrencilerden daha yüksektir (p<0,00). Öðrencilerin wellness düzeylerinin cinsiyet deðiþkenine göre ortalama puanlarýnda anlamlý farklýlýða rastlanmamýþtýr. Benzer þekilde öðrencilerin sýnýf deðiþkenine ve yaþ deðiþkenine göre egzersizde davranýþsal düzenlemeler ve wellness düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlý farklýlýða rastlanmamýþtýr. Öðrencilerin yaþadýðý yere göre, egzersizde davranýþsal düzenlemeler ölçeðinin içe atýmla düzenleme alt boyutunda ve wellness ölçeðinin sosyal wellness alt boyutunda anlamlý farklýlýk tespit edilmiþtir. Buna göre, yurtta kalan öðrencilerin içe atýmla düzenleme ortalamasýnýn ailesinin yanýnda kalan öðrencilerden daha yüksek olduðu, ailesinin yanýnda kalan öðrencilerin ise sosyal wellness ortalamasýnýn öðrenci evinde kalanlardan daha yüksek olduðu belirlenmiþtir. Öðrencilerin okuduklarý bölümlere göre bakýldýðýnda ise, wellness ölçeðinin fiziksel wellness, ruhani wellness alt boyutlarýnda ve wellness toplam puanlarýnda anlamlý farklýlýk tespit edilmiþtir. Buna göre, ortak programda okuyan öðrencilerin antrenörlükte okuyan öðrencilere göre fiziksel wellness’ larýnýn daha yüksek olduðu, ayný zamanda beden eðitimi, spor yöneticiliði ve ortak program bölümlerinde okuyan öðrencilerinde ruhani wellness’ larýnýn antrenörlük bölümü öðrencilerinden yüksek olduðu görülmüþtür. Genel olarak wellness ortalamalarý ise spor yöneticiliði bölümü öðrencilerinin antrenörlük bölümü öðrencilerinden daha yüksek olduðu belirlenmiþtir.
Sonuç: Çalýþmada elde edilen sonuçlara göre spor bilimleri fakültesinde okuyan öðrencilerin wellness düzeylerinin orta düzeyin üstünde olduðu egzersizde davranýþsal düzenleme düzeylerinin ise ortanýn altýnda olduðu belirlenmiþtir. Öðrencilerin egzersiz yapma ile ilgili olumlu algý oluþturmasý ve egzersize katýlýmý arttýkça fiziksel saðlýklarýnýn da arttýðý görülmüþtür. Öðrencilerin yaþadýðý yerin, egzersize katýlým motivasyonlarýný ve wellness düzeylerini etkilediði özellikle ailesinin yanýnda yaþayan öðrencilerin daha sosyal olduðu belirlenmiþtir. Erkeklerin egzersize katýlýmda kadýn öðrencilere göre daha aktif rol aldýðý söylenebilir. O halde öðrencilerin üniversite yaþamlarýnda egzersiz yapabilecekleri ortamlarýnýn yoðunlaþtýrýlmasý ve çeþitli aktiviteler ile kadýn öðrencilerin egzersizlere katýlýmlarýnýn arttýrýlmasý ve saðlýklý yaþam stillerinin de olumlu yönde geliþmesi saðlanabilir.
Anahtar Kelimeler: Egzersiz, Motivasyon, Wellness
|
