| |
Öz:Giriþ:Saðlýk sistemlerinin en önemli amacý, toplumun saðlýðýný geliþtirmektir.Saðlýk, birey ve çevre arasýndaki karþýlýklý deðiþimin tartýþýlmaz bir ürünüdür.Bu nedenle, birey ve çevre arasýndaki karþýlýklý deðiþim sürecini etkileyen sosyal koþullar, saðlýk hizmetlerinin sunumunu önemli boyutta etkilemektedir.
Amaç:Bu derlemenin amacý birey, aile ve toplumun yaþamý üzerinde hayati derecede etkileri olan sosyal konularýn saðlýk hizmetlerinin sunumu üzerindeki etkilerini açýklamaktýr.
Kapsam:Saðlýk hizmetlerinin temel amacý, toplumun ihtiyacý olan farklý saðlýk hizmetlerini, hastanýn istediði kalitede, istediði zamanda ve mümkün olan en düþük maliyetle sunmaktýr.Ne var ki, hýzla deðiþen teknoloji, artan maliyetler, farklýlaþan sosyolojik yapý, artan hasta þikâyetleri ve yaygýnlaþan iyi bakým talepleri saðlýk hizmetlerini daha karmaþýk hale getirmiþtir.Bu çerçevede saðlýk hizmetleri sosyal faktörlerden olumlu/olumsuz yönde etkilenmektedir.
Bulgular:Birçok yaygýn sosyal konu, günümüzde sunulan saðlýk bakýmý hizmetinin özel kaygýsýdýr. Yoksulluk, evsizlik, ýrkçýlýk ve göç bu çok önemli kaygýlarýn bazý örnekleridir.
Yoksulluk:Yoksulluk, insanlarýn sadece gelir,tüketim gibi maddi nesnelerden(gýda, barýnma, giyim,vb) yoksun olmalarýný deðil, ayný zamanda saðlýk, eðitim, ulaþtýrma, sosyal güvence ve toplumsal faaliyetlerdeki hizmetlerden de mahrum olmalarýný ifade etmektedir.Dünya genelinde artan yoksulluðun, hem bireylerin saðlýðý hem de saðlýk bakýmý hizmetinin alýmý üzerinde olumsuz etkileri olduðu bilinmektedir.Yoksul kiþi, yeterli mali kaynaða sahip kiþiden daha fazla hastalanýr.Yoksulluk, yetersiz kaynaklarla yaþayan tüm bireylerin saðlýðýna zarar verirken, ayný zamanda, genelden daha fazla saðlýk sorunlarýna sahip gelecek nesiller yaratýr.Yoksulluk içinde büyüyen çocuklarda travma, kötü beslenme, madde kullanýmý, yanýklar, ruhsal hastalýklar ve HÝV enfeksiyonu ile iliþkili durumlarýn görülme sýklýðý daha yüksektir.Yoksulluk içinde yaþayan çocuklarýn, kötü beslenme, yetersiz egzersiz ve haþere ya da kurþun gibi çevresel faktörlerden kaynaklanan hastalýklarý deneyimleme olasýlýðý daha fazladýr.Onlar genellikle, kapsamlý saðlýk bakýmý hizmeti kaynaklarýný gerektiren, kronik hastalýklarla büyürler.
Evsizlik:Geleneksel konutlarýn dýþýnda; sokaklar, terk edilmiþ evler, otobüs duraklarý, parklar gibi toplumsal alanlar ve konut olarak tasarlanmamýþ yerlerde ya da evsiz barýnaklarýnda yaþayanlara evsiz insanlar denir.Evsizler; sabit ve düzenli gece uyuyacak yeri olmayan kiþilerdir.Yoksulluk içinde yaþayanlar gibi evsizlerde akut ve kronik saðlýk sorunlarý sýkýntýsý çekerler.Onlarýn saðlýk sorunlarý saðlýk bakýmý hizmetine sýnýrlý eriþimden evsizliðin beraberinde getirdiði ve evsizliðin psikososyal yükünden kaynaklanan sorunlarý da içerir.Saðlýk bakýmý hizmetine sýnýrlý eriþimden kaynaklanan saðlýk sorunlarý, erken ve kapsamlý müdahalelerin uygulanmasýný gerektiren, kötüleþmiþ ya da ilerlemiþ durumlarý içerir.Evsizliðin beraberinde getirdiði saðlýk sorunlarý, yetersiz beslenme, ýsýnma, hijyen, güvenlik ve diðer temel gereksinimlerin yetersizliði ile yaþamaktan kaynaklanan hastalýklarý içerir.Evsizliðin psikososyal yüküyle iliþkili saðlýk sorunlarý öncelikle ruhsal hastalýklar, intihar,saldýrganlýk ve evsizlik anksiyetesini hafifletebilen uyuþturucu madde kullanýmýdýr.Evsizlere yönelik saðlýk programlarý zordur, uzun süre ve sabýrlý olmayý gerektirir.Evsizlerle çalýþan saðlýk profesyonelleri indirekt iletiþim tekniklerini de iyi kullanmalýdýr.
Irkçýlýk:Saðlýk hizmetlerini etkileyen bir diðer sosyal konu ýrkçýlýktýr.Irk terimi genellikle, bazý biyolojik özelliklerine dayanýlarak insanlarýnýn sýnýflandýrýlmasýna olanak saðlayan bir niteleyicidirler.Irksal ve etnik hazýrlýklar saðlýk durumu ve saðlýk bakýmýnda eþitsizlikler yaþamayý sürdürmektedir. Irksal ve etnik azýnlýklar açýsýndan bakýma eriþim sorunlarý ve tedavi adaletsizliði çoðunlukla saðlýk bakýmý sistemi içinde ýrkçý önyargýnýn kanýtý olarak gösterilmektedir.Ayrýca saðlýk eðitimi ve saðlýðý geliþtirme programlarý gibi saðlýk sorunlarýna yönelik geleneksel çözümler, çoðu kez azýnlýk gruplar için programlanmamýþtýr.Daha da önemlisi azýnlýk gruplarý, yetersiz saðlýk bakýmýný açýða çýkaran bazý konularda daha kötü saðlýk sonuçlarý gösterme eðilimindedir;örneðin, meme kanserinden ölüm oraný ýrksal ve etnik azýnlýklardaki kadýnlar arasýnda fazlasýyla yüksektir.
Göçler:Dünyada küreselleþmenin doðrudan ya da dolaylý etkileri, bölgesel çatýþmalar, yoksulluk, teknoloji ve buna baðlý olarak ulaþým ve iletiþim olanaklarýnýn geliþmesinden
dolayý göç edenlerin sayýsý giderek artmaktadýr.Uluslararasý göçmen sayýsýnýn 1965’de
75 milyon, 2000 yýlýnda 150 milyon, günümüzde 214 milyon olduðu tahmin edilmektedir.Göç sonucu yeni kültüre uyum saðlama sýrasýnda yaþanýlan stres bireylerde anksiyete ve depresyon görülmesine neden olabilmektedir.Kýzamýk, ishalli hastalýklar, akut solunum yolu enfeksiyonlarý, tüberküloz gibi bulaþýcý hastalýklar göç edenlerde daha yaygýn olarak görülmekte ve ekonomik koþullarýn yetersiz olmasý, beslenme bozukluðu, kötü hijyen koþullarý ve yetersiz alt yapý, göç edenlerin bulaþýcý hastalýklara yakalanmalarýný kolaylaþtýrmaktadýr.Göç süreci ve beraberinde getirdiði olanaksýzlýklar ana ve çocuk saðlýðý üzerinde de oldukça aðýr bir etki yaratabilmektedir.Bunlarýn yaný sýra diðer önemli bir sorun ise göç eden bireylerin yoðun olarak yaþadýðý bölgelerde saðlýk hizmetlerinin yetersiz olmasý ve var olan hizmetlerin kullanýmýnýn düþük olmasý da saðlýk sorunlarýnýn giderek artmasýna neden olmaktadýr.
Sonuç:Yoksulluk, evsizlik, ýrkçýlýk ve göç ile saðlýk hizmetleri sunumu arasýnda önemli iliþki vardýr.Yoksulluk, evsizliðe zemin hazýrlar.Yaþlýlar, sabit bir gelirle saðlýk bakýmý ve geçim giderlerini karþýlamak zorunda olduklarý için çoðu kez evsiz kalýrlar.Yoksulluk, evsizlik, yaþlanma ve ýrkçýlýk deneyimleyen insanlar, yetersiz saðlýk ve uygun olmayan saðlýk bakýmý hizmeti sunumuna karþý savunmasýzdýrlar.Çoðu kez bu savunmasýz gruplar, toplumda en güçsüz ve sesini en az duyurabilen kiþilerdir, buna raðmen saðlýk konusundaki etik kararlardan en fazla etkilenen gruplardýr.
Anahtar Kelimeler: Saðlýk Hizmeti, Sosyal Konular, Göç, Yoksulluk, Evsizlik
|
