Perflorlu bileþik (PFC)’ler hem suyu hem de yaðý itme özelliklerinden dolayý þampuanlar, zemin cilalarý, deri, kaðýt ve gýdadaki yüzey koruyucular dahil olmak üzere endüstriyel ve tüketici ürünlerinde yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. PFC’ler otuz yýldan fazla bir zamandan beri insan dokusunda tespit edilsede, geliþen teknoloji ile birlikte PFC’lerin tanýmlanmasýna ve miktar tayin analizlerine son zamanlarda aðýrlýk verilmiþtir. PFC’lerden en yaygýn olarak bilinenler perflorooktanoik asit (PFOA) ve perflorooktan sülfat (PFOS) dur. Bu bileþikler baþlýca çevrede bulunmakta olup insan kanýnda miktarlarý spesifik cihazlar ile analiz edilmektedir. Bu bileþiklerin sahip olduðu güçlü flor baðlarý sayesinde oldukça kararlý bir yapýya sahiplerdir. PFC’lerin insanlara kontamine olmuþ su ve gýdalarýn diyet yoluyla alýmý, ortamdaki toz vb. partiküllerin solunmasý yoluyla bulaþtýðý bilinmektedir. Yapýlan çalýþmalar, PFC’lerin yað asit metabolizmasý üzerine negatif etkileri olduðu ve karaciðer üzerinde çeþitli hasarlarda neden olabileceðini göstermiþtir. Bununla birlikte özellikle yapýlan toksikoloji çalýþmalarýnda PFC’lerin oral yoldan inhale edilmesinden sonra kolay bir þekilde emildiði ve baþlýca serum, böbrek ve karaciðerde biriktiði gösterilmiþtir. Bu bileþiklerin vücuttan atýlýmý böbrekler aracýlýðýyla gerçekleþmekte olup yapýlan çalýþmalar böbrek sitozolünde yüksek düzeyde proteine baðlý PFOA varlýðýný göstermiþtir. Endüstrileþme ve buna baðlý olarak geliþen sanayileþme PFC’lere maruziyeti her geçen gün artýrmaktadýr. Sonuç olarak; perflorlu bileþiklerin insan saðlýðý üzerine etkilerinin kapsamlý çalýþmalar yapýlarak detaylandýrýlmasý ve bu konudaki araþtýrmacýlarýn destelenerek yapýlan ve yapýlacak olan araþtýrmalarýn daha ileriye taþýnmasý önemlidir. Ýnsan saðlýðý üzerine olasý riskleri ve potansiyel etkileri detaylý bir þekilde araþtýrýlmalý ve toplum üzerinde bu bileþiklere karþý farkýndalýk oluþturulmasý önemlidir. Bu þekilde PFC’lere maruziyetin azaltýlarak daha saðlýklý ve bilinçli toplumlarýn meydana gelmesi saðlanmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Perflorlu bileþikler, insan saðlýðý, PFOA, PFOS
|
