Giriþ: Dünya genelinde, nüfusun yaklaþýk olarak yarýsý kentlerde yaþamakta ve bu sayý ekonomik ve sosyal nedenlerden dolayý giderek artýþ göstermektedir. Hýzlý kentleþme olgusuna baðlý olarak, insan yapýsý çevrenin doðal çevreye egemen olmasý ile fiziksel ve ekolojik çevre sorunlarý ortaya çýkmaktadýr. Kentleþme ve sanayileþmenin etkisiyle giderek azalan, farklý kullaným alanlarýna dönüþen kentsel açýk ve yeþil alanlara karþýn yapýlaþma ve betonlaþmanýn artmasý kentsel yaþam kalitesini de düþürmektedir. Kentlerin vazgeçilmez elemanlarý olan ve kentsel karakteri oluþturan aðaçlar, kentsel açýk ve yeþil alan sisteminin ve kentsel altyapýnýn temel bileþenleri arasýnda yer almaktadýr. Kent aðaçlarýnýn, kent ekosistemine ekolojik etkilerinin yaný sýra estetik ve psikolojik iþlevleri ile de kentsel ortamlarýn yaþam kalitesinin yükseltilmesinde çok önemli görevleri bulunmaktadýr. Bu nedenle, çaðdaþ kentlerde aðaçlar, kentin temel planlama elemanlarý olarak düþünülmekte ve kent planlamasý çerçevesinde bir sistem dahilinde ele alýnmaktadýr. Geliþen süreç içerisinde kentleþme ile birlikte açýk ve yeþil alan varlýðý giderek azalmaktadýr. Bu durum kent içi yol aðaçlandýrma çalýþmalarýný bir zorunluluk haline getirmiþtir. Buradan yola çýkýlarak, bu çalýþmanýn hipotezini “ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri ile kent içi yol aðaçlarýnýn kentsel yaþam kalitesine katkýlarý önemlidir” görüþü oluþturmaktadýr. Amaç: Bu hipotez çerçevesinde, bildiride, kendine özgü bir ekosisteme sahip olan kentlerde yol aðaçlarýnýn önemi ile ekolojik, estetik ve psikolojik etkilerinin vurgulanmasý amaçlanmaktadýr. Kapsam: Kent içi yol aðaçlarýnýn kent ekosistemi üzerindeki ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri; oksijen üretimi, karbon birikimini azaltma, toprak su dengesini koruma, gürültüyü absorbe etme, toz, gaz, rüzgar zararlarýný önleme, iklim kontrolü; mekân etkisi yaratma, ölçek etkisi yaratma, uyum, perdeleme; ve insanlarýn psikolojik açýdan enerji depolamasýna katký saðlamasý gibi ana baþlýklar altýnda ele alýnmaktadýr. Ulusal ve uluslararasý örnek kentlerdeki uygulamalar bu kapsamda irdelenmiþtir. Sýnýrlýklar: Bildiri kapsamýnda ele alýnan örnekler görsel materyaller ve literatür çalýþmalarý ile desteklenerek incelenmiþtir. Yöntem: Bildiride, hem konu ile ilgili literatüre dayalý olarak hem de ulusal ve uluslararasý örnekler üzerinden, kent içi yol aðaçlarýnýn kentsel yaþam kalitesine olan katkýsý vurgulanmýþtýr. Bu kapsamda ilk olarak kent içi yol aðaçlarýnýn ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri ortaya konulmuþtur. Sonrasýnda, ulusal ve uluslararasý örneklerle birlikte kentsel yaþam kalitesine olan irdelenmiþtir. Bulgular: Aðaçlar bilindiði üzere, oksijen üreterek insanlarýn yaþamý için gerekli oksijeni temin eder ve özümleme ile havadaki karbondioksiti tüketerek karbon birikimini azaltýr. Motorlu araçlarýn egzoz gazlarý ve çeþitli ýsýtýcýlar gibi. olumsuz etkenler nedeniyle kirlenen kentte, kent içi yol aðaçlarýnýn ekolojik, estetik ve psikolojik iþlevleri toplum saðlýðý bakýmýndan büyük önem taþýmaktadýr. Literatür deðerlendirmeleri kapsamýnda incelenen örneklerde, yol aðaçlarýnýn, kent içindeki yapay þekilde yükselen sýcaklýðý düþürerek, havanýn nispi neminin yükselmesine, dolayýsýyla serinlik oluþmasýna neden olduðu, diðer taraftan kentlerde yaþam kalitesini olumsuz etkileyen, trafik ve sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültünün önemli derecede azaltýlmasýnda da etkili olduðu görülmüþtür. Görsel materyaller kapsamýnda yapýlan deðerlendirmeler ile, insan ölçülerine uygun mekan yaratma, trafiði yönlendirme ve kavþak noktalarýný vurgulama, yayalar için güvenli bir mekan oluþturma ve mevsimlere göre deðiþen farklý görünümlerle kentler ve kentliler için farklý açýlardan olumlu katkýlar saðladýðý belirlenmiþtir. Sonuç: Kentlerimizde, çoðu zaman uygun olmayan tür seçimi, ekolojik koþullar ve yeterli olmayan bakým koþullarý nedeniyle saðlýklý bir geliþim gösteremeyen kent için yol aðaçlarýnýn kentlilerin saðlýðý, konforu, diðer bir ifade ile yaþam kalitesi bakýmýndan çok önemli iþlevleri vardýr. Bu doðrultuda daha saðlýklý ve yaþam kalitesi daha yüksek kentler için yol aðaçlarýnýn planlama, tasarým ve uygulama süreçlerine dahil edilmesinin gerekliliði ortaya konulmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Kent, Kentsel Yaþam Kalitesi, Yol Aðaçlarý, Ekolojik Etki
|
