Giriþ: Sporcularýn egzersiz performanslarýný arttýrmaya yönelik çok sayýda bilimsel uygulama, veri ve öneriler ileri sürülmesine raðmen son zamanlarda bu konuda yapýlan araþtýrmalar arasýnda en merak uyandýran olaný Ýskemik Önkoþullamadýr (Ischemic Preconditioning). Bu yöntem pahalý olmadýðý ve kolaylýkla uygulanabilir olduðu için, egzersiz performansýný arttýrmak, müsabaka ve yarýþlarda avantaj saðlamak isteyen sporcular için ilgi çekici bir yöntem olarak uygulanmaya çalýþýlmaktadýr. Yapýlmýþ olan birçok çalýþmada iskemik önkoþullamanýn sporcularda laboratuvar ortamýnda kas gücü ve kinematiði ile iliþkisinin etkileri ortaya konulmaya çalýþýlmasýna raðmen, akut etkileri konusunda farklý bulgu ve sonuçlar ortaya konmuþtur. Ýskemik önkoþullama bir veya birden daha fazla kýsa süreli olan iskemik periyotlarýndan sonra ileriki dönemlerde daha uzun süreli gerçekleþecek olan iskemik periyotlara karþý hücre, doku veya organý koruyan bir mekanizmadýr. Amaç: Yapýlan bu çalýþmanýn amacý sporcularýn alt ekstremitelerine iskemik önkoþullama - reperfüzyon uygulayarak toparlanma ve anaerobik dayanýklýlýk üzerindeki etkilerini incelemektir. Ayný zamanda çalýþmanýn odak noktasý olarak maksimal yapýlan egzersizler boyunca performanstaki güç çýkýþlarýna iskemik önkoþullamanýn etkisi üzerinde durmaktýr. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn evrenini oluþturan deneklerin seçiminde yapý özellikleri bakýmýndan boy, kilo, yaþ özellikleri birbirine benzer yapýdaki denekler seçildi. Çalýþmaya hipertansiyon, damar sorunu, diyabet sorunu, kalp rahatsýzlýðý, akciðer hastalýðý ve herhangi bir kas ve iskelet sistemi problemi olmayan bireyler dahil edildi. Ayrýca çalýþmaya katýlan deneklerin sürekli olarak ilaç kullanmamalarýna ve geçmiþ 6 aylýk süre boyunca herhangi bir sportif aktiviteye düzenli katýlmýþ olmamalarýna dikkat edildi. Alkol, sigara ve madde kullanýmý veya herhangi bir ergonejik destek kullanýmý açýsýndan sorgulama yapýldý. Çalýþmamýzý etkileyecek olan bütün bu olumlu ve olumsuz faktörler deðerlendirildikten sonra çalýþmamýzýn denek grubunu Ýstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi bölümünde okuyan 20-24 yaþlarý arasýndaki 14 saðlýklý gönüllü erkek öðrenci oluþturdu. Sýnýrlýklar: Çalýþmamýz önemli bir takým sýnýrlýlýklar taþýmaktadýr. Bunlardan en önemlisi etik unsurlar gösterilerek gerçekleþtirilen iskemi- reperfüzyon siklusunun tek set olarak kullanýmý, her iki bacakta büyük bir kas kitlesinin dahil edilmesi bir takým hemodinamik ve vasküler dayanabileceði risklerden kaçýnýlmak için planlanmýþtýr. Diðer bir güçlük ise, denek sayýsýnýn bir takým istatistiki veriler açýsýndan düþük olmasýydý. Yöntem: Spor Fizyolojisi Laboratuvarýna gelen 14 deneðin fizyolojik deðerleri ölçüldükten sonra 3 dakika boyunca 60-65 rpm devirde pedal çevirerek ýsýnmalarýný tamamladýlar. Isýnmasýný tamamlayan denekler Wingate anerobik güç testine tabi tutuldu. Testini tamamlayan denekleri 2 gün sonra spor fizyolojisi laboratuvarýna tekrardan çaðýrýldý. Test öncesinde deneklerin fizyolojik deðerleri ölçüldükten sonra sedye üzerine uzandýrýlarak her iki bacakta ayný anda 5 dakika boyunca kompresyon oluþturuldu. Ýskemi sonlandýrýlýp reperfüzyonun baþlamasý ile birlikte deneklere 3 dakikalýk bir bisiklet sürüþünden oluþan bir standart ýsýnma saðlandý. Test öncesi ýsýnmasýný tamamlayan denekler wingate anaerobik güç testine tabi tutuldular. Elde edilen test sonuçlarý ayný anda kayýt altýna alýndý. Kan laktat seviyesinin belirlenmesi için deneklere iskemi yaratýlmadan önce sýrt üstü yatay pozisyonda sedye üzerine uzandýrýlarak dinlenik laktat deðerleri ölçüldü. Daha sonra iskeminin neden olacaðý kan-laktat seviyesini ölçmek amacýyla tekrardan deneklerin her iki bacaðýnýn femoral bölgesine kompresyon uygulanarak 5 dakika boyunca kan akýmý durduruldu ve iskemi oluþturuldu. Reperfüzyonun baþlamasý ile birlikte 0., 3., 5., 7. ve 10. dakikalarda kan laktat seviyeleri el iþaret parmak ucu lanset kullanýlarak delindi ve ilk damla kan silindikten sonra ikinci damla kan laktat cihazý kitine aktarýlarak ölçüm yapýldý. Araþtýrmadan elde edilen veriler SPSS 20 paket programý ile deðerlendirmesini yaptýk. Verilerin analizinde Ý/R öncesi Wingate ve Ý/R sonrasý Wingate test sonuçlarý parametreleri arasýndaki deðiþkenlerin incelenmesi için Paired samples t testi ile analizi yapýldý. Gruplarýn ortalamalarýnýn birbiriyle anlamlýlýk açýsýndan deðerlendirildiðinde daðýlým geniþliðine uygun olacak þekilde independent t testi ve Mann-Whitney u testi kullanýldý. Ayrýca laktik asit parametrelerinin incelenmesinde ise tekrarlý Varyans analizi kullanýldý. Test sonuçlarýndan elde edilen verilerin anlamlýlýk düzeyi olarak p<0.05‟den olan deðerler istatistiksel olarak anlamlý olduðu kabul edilerek deðerlendirilmeler yapýldý. Atatürk Üniversitesi Rektörlüðü Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Müdürlüðü Yönetim Kurulu ve Etik Kurulu (13.08.2015) onayý alýndýktan sonra çalýþmalara baþlandý. Bulgular: Deneklerde gerçekleþtirilen her iki bacak iskemi - reperfüzyon periyodundan sonra yapýlan wingate testinden elde edilen sonuçlar incelendiðinde bütün güç deðerleri (toplam iþ, toplam güç, ortalama güç) iskemi sonrasý mutlak deðerler olarak yüksek bulunmasýna raðmen istatistiksel olarak anlamlý herhangi bir fark bulunmadý. Çalýþma yöntemimizde oluþturmaya çalýþtýðýmýz büyük kas kitlesi iskemisi laktik asit deðerlerinde istatistiksel olarak anlamlý olmayan yükselmeler görüldü. Sonuç: Çalýþma sonucunda, tek siklusta her iki alt ekstremitede gerçekleþtirilen wingate test sonuçlarý göz önüne alýndýðýnda iskemi-reperfüzyon döngüsünün anaerobik kuvvet üzerine etkisinin az düzeyde olabileceðini fakat bu etkinin yöntemle iliþkili olarak sýnýrlý düzeyde olduðunu düþündürmektedir. Ýskemi- reperfüzyon döngüsü sonrasý özellikle 3. dakika laktik asit deðerlerinde anlamlý olmayan yükselmeler görülmüþ olmasýna raðmen bu etki zamansal seviyede çok belirgin artýþ olarak karþýmýza çýkmamýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Ýskemi, Reperfüzyon, Ýskemik Önkoþullama, Performans, Wingate Anaerobik Güç Testi, Laktik Asit
|
