Giriþ: Çocuklarda obezite sýklýðýnýn artmasý, aþýrý ve dengesiz beslenme ve boþ zamanlarda yapýlan sedanter aktiviteler (bilgisayar-video oyunlarý, televizyon izleme v.b.) ile iliþkilidir. Özellikle çocukluk çaðýnda görülen obezitenin, eriþkin dönemde de devam ettiði ve hipertansiyon, kardiyovasküler hastalýklar, diyabet gibi saðlýk sorunlarýna neden olduðu bilinmektedir. Dünyada salgýn durumuna gelmiþ olan obeziteden okul çaðý çocuklarýnýn korunmasý ve tedavisi, ileride toplumda obezitenin görülme oranýný azaltmak ve toplum saðlýðýný korumak açýsýndan çok önemlidir. Amaç: Bu araþtýrma okul çaðý çocuklarýnda beslenme durumunun saptanmasý ve aðýrlýk yönetimi müdahalesinden oluþan iki aþamalý bir araþtýrmadýr. Birinci aþamada Ýzmir’de bir ilköðretim okulunda eðitim gören 8-10 yaþ arasý çocuklara yönelik beslenme ve fiziksel aktivite ile ilgili bilgi ve davranýþ yönünden durum saptamasý yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Ýkinci aþama ise Beden Kütle Ýndeksi (BKÝ; kg/m2) 85. persentil ve üzerinde olan fazla kilolu ve þiþman olarak belirlenen çocuklara yönelik müdahale çalýþmasýnýn etkinliðinin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn evrenini okul saðlýðý çalýþmalarýnýn yürütüldüðü bir ilköðretim okulunun 3. Sýnýf öðrenciler oluþturmaktadýr. Araþtýrmada tüm 3. Sýnýf öðrencilerine ulaþýlmasý hedeflenmiþ, birinci aþama zihinsel engeli bulunan, araþtýrmaya katýlmaya gönüllü olmayan ve ailesi izin vermeyen öðrenciler çýkarýldýðýnda (n:61), ailesi izin veren 183 öðrenci ile gerçekleþtirilmiþtir. Araþtýrmanýn birinci aþamasý 4 ay sürmüþtür. Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma vücut kompozisyonu ve diðer ölçümlerin kapsamýnýn geniþliði nedeniyle, müdahale aþamasýnda fazla kilolu ve þiþman çocuklara verilecek eðitimlerin oyun temelli pekiþtirme yöntemi ile planlandýðý için ve bir sonraki sene bu öðrencilerin takip edilebilmesi açýsýndan örneklem ilköðretim 3. sýnýf öðrencileriyle sýnýrlý tutulmuþtur. Yöntem: Araþtýrmanýn ilk aþamasý bir ilköðretim okulunun 3. sýnýfýnda eðitim gören 8-10 yaþ arasýnda olan öðrencilerde, 20 Eylül-20 Aralýk 2017 tarihleri arasýnda yürütülmüþtür. Ýlk aþamada tüm 3. sýnýf öðrencilerinin (n:244) antropometrik ölçümleri (boy uzunluðu, vücut aðýrlýðý, bel ve kalça çevresi) literatürde yer alan standartlara uygun yöntemlerle alýnmýþtýr. Boy uzunluðu stadiometre, vücut aðýrlýðý, Beden Kütle Ýndeksi (BKÝ) ve vücut yað oraný biyoelektriksel empedans ölçüm cihazý (TANÝTA DC360) ve bel ve kalça çevresi esnemeyen mezura ile ölçülmüþtür. Veri toplamada “Beslenme Bilgi Düzeyi Belirleme Formu”, “Beslenme Davranýþlarýný Belirleme Formu”, “Antropometrik Ölçüm Ýzlem Formu”, “Özetkililik-Yeterlik Ölçeði-Çocuk Formu” ve “Çocuk Fiziksel Aktivite Anketi” kullanýlmýþtýr. Zihinsel engeli bulunan, araþtýrmaya katýlmaya gönüllü olmayan ve ailesi izin vermeyen öðrenciler durum saptama çalýþmasýna alýnmamýþtýr (n:61). Araþtýrmada ailesi izin veren 183 öðrencinin verileri SPSS 22.0 istatistik paket programýnda, sayý, yüzde, ortalama, baðýmsýz gruplarda t-testi, Spearman Korelasyon testleri ile analiz edilmiþtir. Bu araþtýrma için bir üniversitenin Giriþimsel Olmayan Klinik Araþtýrmalar Etik Kurulu’ndan 18.01.2017/4 tarih ve sayýlý etik kurul izni ve 17.07.2017 tarih ve 15334229-903-02.01-E.10873746 sayýlý kurum izni alýnmýþtýr. Araþtýrmanýn Problemi: Okul çaðý çocuklarýnda fazla kiloluluk ve þiþmanlýk oranlarýnýn giderek artmasý, gelecekte toplumda þiþman ve saðlýksýz birey sayýsýný arttýracaktýr. Çocuklarýn beslenme durumlarýnýn düzenli olarak taranmasý ve riskli çocuklarýn yanlýþ beslenme davranýþlarýnýn deðiþtirilmesi için beslenme müdahaleleri yapýlarak kalýcý çözümler aranmalýdýr. Bulgular: Bu bildiride araþtýrmanýn birinci açama sonuçlarý sunulmuþtur. Buna göre araþtýrmaya katýlan öðrencilerin %56.8’i kýz olup, yaþ ortalamasý 7.39±0.4 yýldýr. Öðrencilerin BKÝ persentiline göre %6.7’sinin 3. persentilin altýnda, %16.9’unun 85-97. persentilde, %16.4’ünün 97 ve üzeri persentilde olduðu belirlenmiþtir. Öðrencilerin vücut yað oraný %19.8±7.2 olup, %29.5’inin vücut yað oraný idealin üzerindedir. Cinsiyete göre persentil deðerlerinin deðiþmediði belirlenmiþtir (p>.05). Beslenme bilgi düzeyi medyan puaný 17’dir (3-20). Özetkililik ölçeði toplam puan ortalamasý 21.7±3.86 (9-32)’dýr. Fiziksel aktivite ölçek puan ortalamasý 3.01±0.6’dýr. Cinsiyete göre bilgi düzeylerinin deðiþmediði görülmüþtür (p>.05). Çocuklarýn beslenme alýþkanlýklarýna göre; okul kantininden ilk üç sýrada %52’si simit, %49.4’ü çikolata, %39’u poðaça tüketmekte, içecek olarak ayran (%79.1), süt (%74.4) ve meyve suyu (%70.4) tercih etmektedir. Asitli içecek tüketme oraný en düþük sýradadýr (%24.4). Öðrencilerin %39.9’u kahvaltýyý, zamaný yetmediði (%47.6) ve istemediði (%42.7) için atlamaktadýr. Ebeveynlerin bildirimine göre çocuklarýn %75.0’i fast-food, %71.9’u yemek aralarýnda abur-cubur yiyecekler tüketmektedir. Çocuklarýn %39.5’inin hafta içi bilgisayarda oyun oynadýðý, %53.2’sinin en az 30 dakika telefon ile vakit geçirdiði ve %18’inin sokakta oynadýðý saptanmýþtýr. Hafta sonu bilgisayarda oyun oynayanlarýn oraný %56.6’ya ve telefonla vakit geçirme oraný %71.9’a yükselmektedir. Çocuklarýn %86.2’sinin hafta sonu sokakta oynadýðý görülmektedir. Beslenme bilgi puaný, özetkililik ve fiziksel aktivite puanlarý arasýnda iliþki saptanamamýþtýr (p>.05). Antropometrik ölçümlerin persentil deðerlerine göre fiziksel aktivite ölçek puanlarý deðiþmemektedir (p>.05). Sonuç: Öðrencilerin %33.9’unun 85. ve üzeri persentilde (fazla kilolu ve obez) olduðu belirlenmiþtir. Bu durum tarama yapýlan her üç öðrenciden birinin normal vücut aðýrlýðýnýn ve vücut yað oranýnýn idealin üzerinde olduðunu göstermektedir. Araþtýrmanýn ikinci aþamasýnda bu öðrencilere yaþa göre normal vücut aðýrlýðý persentil aralýðýna ulaþmalarý için interaktif beslenme ve fiziksel aktivite eðitimleri, farkýndalýðý arttýrmak ve davranýþ deðiþikliði saðlamak için ise motivasyonel görüþmeler yapýlmasý hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Okul Çaðý Çocuklarý, Fazla Kilolu, Obezite, Ýlköðretim, Beslenme Alýþkanlýklarý, Beslenme Durumu
|
