Keywords:

Giriş: Çevre ile sürekli etkileşim halinde olan insan, çevreden olumlu veya olumsuz etkilenebilmekte veya etkileyebilmektedir. Çevre bilinci; sürdürülebilir bir yaşam için bireylerin çevreye duyarlı tutum ve davranış geliştirmesi olarak tanımlanabilir. Toplum sağlığının korunması ve geliştirilmesinde önemli rolleri olan hemşirelerin, küresel ve çevre sorunları ve çevrenin sağlık üzerine etkileri ile korunma yolları yönünden bilinçli yetişmeleri sağlanmalıdır. Amaç: Bu çalışmanın amacı, hemşirelik öğrencilerinin tüketici çevre bilinci algı düzeyleri ve ilişkili faktörlerin belirlenmesidir. Gereç-Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipte gerçekleştirilen çalışmanın evrenini hemşirelik bölümü öğrencilerinin tamamı, örneklemini ise çalışmaya katılmaya gönüllü öğrenciler (n=298) oluşturdu. Veriler 2017-2018 Bahar döneminde araştırmacılar tarafından hazırlanan Soru Formu ve Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği kullanılarak toplandı. Dikmenli ve Konca tarafından geliştirilen (2016) Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği, beş dereceli likert tipi bir ölçektir. Ölçekte 20’si olumlu, 8’i olumsuz olmak üzere toplam 28 madde yer almaktadır. 2, 3, 7, 9, 10, 14, 15, 17 numaralı maddeler olumsuz olarak yapılandırılmış olup, verilerin analizinden önce ters kodlanmıştır. Ölçeğin “Duyarlılık Bilinci” alt boyutunda yer alan 10 maddeden alınabilecek en düşük puan 10, en yüksek puan 50’dir. Bu boyuttan alınan puanın yüksek olması, çevreye karşı duyarlılık bilincinin yüksek olması anlamına gelmektedir. “Davranış Bilinci” alt boyutunda 9 madde yer alıp, alınabilecek en düşük puan 9, en yüksek puan 45’tir. Bu boyuttan alınan puanların yüksek olması, çevreye olan bilincin davranışlarına dönüştürdüğüne işaret etmektedir. Ölçekte yer alan “Sosyal Baskı” alt boyutu 5 maddeden oluşmaktadır. Bu boyuttan alınabilecek en düşük puan 5, en yüksek 25’tir. Bu alt boyuttan alınan puanların yüksek olması sosyal baskıdan daha az etkilenildiği anlamına gelmektedir. Ölçekte yer alan dördüncü boyut ise 4 maddeden oluşan “Bilincin Yönlendirilmesi”dir. Bu boyuttan alınabilecek en düşük puan 4, en yüksek 20’dir. Bu boyutta alınan puanların yüksek olması bireylerin alışveriş tercihini yönlendirecek tanıtımlardan daha az etkilendiğine işaret etmektedir. Ölçeğin tamamından alınabilecek en düşük puan 28, en yüksek puan 140’tır. Ölçekten alınan puanların artması bireylerin tüketici olarak çevre bilinçlerinin yüksekliğine, puanların azalması ise bilinçsiz tüketici olmaya işaret etmektedir. Verilerin toplanmasına gerekli izinler alındıktan sonra başlanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamında ve SPSS 22.0 paket programı ile değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı istatistikler olarak sayı, yüzde, ortalama ve standart sapmadan yararlanılmıştır. Normalliğe uygunluk Kolmogorov Smirnov testi ile değerlendirilmiştir. Normal dağılım göstermeyen verilerde ikili gruplarda Mann Whitney U Testi, ikiden fazla gruplarda Kruskal Wallis-H Testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak 0.05 alınmıştır. Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği Cronbach’s Alpha değeri 0.82 olarak bulundu. Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelik öğrencilerinin yaş ortalaması 20.12±2.00 idi. Öğrencilerin %81.2’si kadın, %28.9’u 1., %25.8’i 2., %21.1’i 3., %24.2’si 4. Sınıf öğrencisi idi. Öğrencilerin %53.4’ü şehirde ikamet ediyor, %93.3’ü çalışıyor ve %85.9’unun ekonomik durumu orta düzeyde idi. Ayrıca öğrencilerin, %76.2’sinin çekirdek aile yapısında, %79.2’sinin annesinin ve %54.4’ünün babasının ilkokul mezunu olduğu görülmüştür. Öğrencilerin %85.9’u çevre ile ilgili herhangi bir aktiviteye katılmadığını ve %62.1’i kendi ifadeleri ile çevreye karşı duyarlı olduğunu belirtmiştir. Ölçeğin “Duyarlılık Bilinci” alt boyutundan alınan puan ortalaması 40.44±5.67, “Davranış Bilinci” alt boyutundan alınan puan ortalaması 30.24±5.72, “Sosyal Baskı” alt boyutundan alınan puan ortalaması 16.86±3.79, “Bilincin Yönlendirilmesi” alt boyutundan alınan puan ortalaması 12.54±2.95 idi. Öğrencilerin puan ortalamaları dikkate alındığında, öğrencilerin çevreye karşı duyarlılık bilinçlerinin yüksek olduğu, çevreye olan bilinci davranışlara dönüştürebildikleri, sosyal baskıdan daha az etkilendikleri ve alışveriş tercihlerini yönlendirecek tanıtımlardan orta düzeyde etkilendiği saptanmıştır. Ayrıca öğrencilerin ölçek genelinden aldıkları puan ortalamaları 100.05±11.44 idi. Bu puan ortalamaları da öğrencilerin çevre bilinci algılarının yüksek olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin cinsiyete, çalışma durumuna, aile yapısına, anne-baba eğitim durumuna ve duyarlılık durumlarına göre Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı (p<.05). Öğrencilerin devan ettikleri sınıflara yönelik Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği puan ortalamaları 1. sınıfta 101.78±10.38, 2. sınıfta 97.95±11.27, 3. sınıfta 97.27±9.76 ve 4. sınıfta 102.75±13.32 idi. Sınıflara göre Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu saptandı (KW= 11.619, p=.009). Bu anlamlı fark 1-2. Sınıf, 1-3. Sınıf, 3-4. Sınıf, 2-4. Sınıflar arasındadır. Ayrıca, çevre ile ilgili aktivitelere katılan öğrencilerin (103.83±11.63) Tüketici Çevre Bilinci Algı Ölçeği puan ortalamalarının katılmayanlara (99.43±11.31) göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu saptandı (Z= -2.441, p=.015). Sonuç: Hemşirelik öğrencilerinin tüketici çevre bilinci algılarının iyi olduğu, çevre ile ilgili aktivetelere katılan öğrencilerde bu bilincin daha da yüksek olduğu görüldü.

Anahtar Kelimeler: Hemşirelik öğrencisi, tüketici, çevre, algı