Öz: Giriþ:Hemþirelik tarihi, kadýnýn þifa verici rolü ile baþlamýþtýr.Tarihin ilk günlerinden itibaren hasta bakýmýný kadýnlarýn yaptýðý bilinmektedir.Hemþirelik mesleðinin insanlar arasý iliþkilere dayanan dinamik bir süreç olmasý nedeniyle, bu meslek her iki cinsiyet tarafýndan uygulanabilir.Ayrýca, her iki cinsiyetin özelliklerinin bütünleþtiði ve etkileþtiði bir meslek grubu; dikkatleri cinsiyetten uzaklaþtýrýr, ayrýca mesleðin bilim ve sanat yönünün olumlu yaný sýra hýzlý geliþmesine katkýda bulunur.
Amaç:Hemþirelik mesleðinin baþlangýcý ve kadýna atfedilen bakým verme rolü arasýndaki güçlü iliþki tarihin her döneminde yerini almýþtýr.Bu derlemenin amacý geçmiþten günümüze süregelen bu iliþkiyi ortaya koyarak hemþireliðin, toplumsal cinsiyet rolleri sonucunda kadýnsal bir meslek oluþundan günümüze geliþi serüvenini özetlemektir.
Kapsam:Toplumsal cinsiyet rolü, toplumun kadýn ve erkeklerden beklediði sosyal ve kültürel rollerdir.Kadýnlarýn çoðunlukta olduðu bir meslek olan hemþirelik mesleði toplumun cinsiyetle ilgili kalýp yargýlarýndan etkilenmiþtir.Hemþirelik mesleði uzun yýllar kadýnlara özgü bir meslek olarak kalmýþtýr.Oysa ki hemþirelik; bireyin, ailenin ve toplumun saðlýðýný koruma ve geliþtirmeye yardým eden ve hastalýk halinde iyileþtirme, rehabilite etme ve yaþam kalitesini her durumda yükseltmeyi hedefleyen bir meslek olup, cinsiyet ayrýmcýlýðý olmaksýzýn her iki cins tarafýndan da icra edilebilecek bir meslektir.
Bulgular:Ýlkçaðda kadýn ve erkek arasýnda cinsiyet ayýrýmý olmamýþtýr.Her iki cins birlikte savaþa katýlmýþ, ata binmiþ ve silah kullanmýþtýr.Ýnsanoðlunun yerleþik düzene geçmesi ve özel mülkiyet kavramýnýn ortaya çýkmasý ile kadýn ve erkek arasýnda rol ayrýmý baþlamýþtýr.Kadýn, “annelik rolü” ile giderek ev içi rollere çekilmiþ, çocuk doðurup büyütmüþtür.Erkek ise, doða ile savaþmaya devam etmiþtir.
Ortaçaðda birçok zengin ve asil kadýn rahibeliði seçerek kendilerini saðlýk ve sosyal yardým hizmetlerine adamýþlardýr.Ortaçað Avrupa týbbýnýn hasta bakýmý alanýnda dikkate deðer bir figürü olan dekonesler ve dekonler; kiliseye baðlý sosyal hizmetlerde çalýþmýþlar, cinsiyet ayrýmcýlýðýna uðramamýþ ve eþit çalýþma þartlarýna sahip olmuþlardýr.Kadýnlar arasýnda ilk hemþirelik örgütünü asil sýnýftan yetenekli bir dekones olan Phoebe’nin kurduðu bilinmektedir.
Yeniçaðda yaþanan en önemli olaylar Endüstri Devrimi, Fransýz Devrimi ve Kadýn Haklarý Hareketi’dir.Kadýn ilk kez Endüstri Devrimi ile birlikte, ekonomik gelir karþýlýðý bir baþkasý için çalýþmaya baþlamýþtýr.Florence Nightingale 1852-1856 yýllarýnda Kýrým Savaþý faaliyetleri ile modern hemþireliði baþlatmýþtýr.Nightingale, kadýnýn toplumsal statüsünden memnun olmadýðýndan, ulusal saðlýk ve orduda reform yapmak olan amacýný gerçekleþtirmek için Kýrým Savaþ’ýnda verilen göreve olumlu yanýt vererek, büyük bir baþarý ve saygýnlýk kazanmýþtýr.Nightingale hemþireliðin statüsünü saygýn bir iþ düzeyine yükseltmiþ ve modern hemþireliðin kurucusu olmuþtur.
Hemþirelik mesleðinin önemini ve gereðini çok iyi anlayan Besim Ömer Paþa,1911 yýlýnda Ýstanbul’un en tanýnmýþ ailelerine mensup “hanýmefendileri” derslerini kendisinin verdiði “Gönüllü Hasta Bakýcýlýk” kursuna davet etmiþtir.Bu kurstan sonra ilk kez müslüman Türk Kadýnlarý hasta bakýmýna katýlmýþ Safiye Hüseyin Elbi, Münire Ýsmail ve Kerime Salahor hanýmefendiler Balkan(1912) ve Çanakkale(1915-16) savaþlarýnda yaralýklar gösteren gönüllü hastabakýcýlar olarak tarihe isimlerini yazdýrmýþlardýr.Safiye Hüseyin, aðýr yaralýlarý Çanakkale’den vapurla Ýstanbul’a taþýyan, gerektiðinde ameliyatlar yapýlan Reþit Paþa Hastane Gemisi’nde Alman ve Avusturyalý hemþireler arasýnda tek Türk hemþire ve baþhemþire olarak görev yapmýþtýr.
Bununla birlikte Cumhuriyetin ilaný ile kadýn, güçlenme sürecini yaþamýþtýr. Atatürk Türk kadýnýn bilim, ahlak, toplumsal konular ve ekonomik yaþamda erkeðin yanýnda, eþit koþullarda yer almasýný istemiþtir.Medeni kanunun kabul edilmesi, seçme-seçilme hakkýnýn verilmesi gibi giriþimlerle kadýn sosyal haklarýný kazanmaya baþlamýþtýr.Geleneksel görevleri olan annelik ve ev kadýnlýðý dýþýnda ücret karþýlýðý ev dýþýnda çalýþmaya baþlamasý, erkekle eþit koþullarda eðitime katýlmasý, gerek aile içinde gerekse toplum içinde yönetime katýlmasý kadýnýn giderek toplum içerisinde güçlenmesini saðlamýþtýr. Ülkemizde 1954 yýlýnda çýkarýlan hemþirelik kanunu, erkek hemþire yetiþtirilmesine olanak tanýmayan bir yasal düzenleme idi (Resmi Gazete. Sayý: 8647. 02.03.1954 tarih ve 6283 nolu Hemþirelik Kanunu). 50 yýldan fazla bir süre yürürlükte kalan bu yasa, günümüzün gereksinimlerine yanýt vermediði ve hemþireliðin meslekleþmesine ket vuran “bir kadýn mesleði” olduðuna iliþkin maddeyi barýndýrdýðý için, Ocak 2007’de resmi gazetede yayýmlanan “Hemþirelik Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun” ile deðiþtirilmiþtir(Resmi Gazete. Sayý:26510. 02.05.2007 tarih ve 5634 nolu Hemþirelik Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun). 2007’de yapýlan yasal düzenlemeler ile hemþirelikte cinsiyet ayýrýmý ortadan kalkmýþ ve böylece günümüzde erkekler, yasal olarak hemþirelik mesleðinin bir üyesi olabilmiþlerdir.
Sonuç:Kadýnlarýn çoðunlukta olduðu bir meslek olan hemþirelik mesleði ve uygulamalarý toplumun cinsiyetle ilgili kalýp yargýlarýndan etkilenmiþtir. Hemþireliðin tarihsel geliþimine baktýðýmýzda, yaralýlarýn bakýmý ve þefkat göstermesi gibi profesyonel olmayan daha çok annelik rolünden kaynaklanan bir özellik göstermesi nedeniyle hemþirelik mesleði uzun yýllar kadýnlara has bir meslek olarak kalmýþtýr.Dünyada her alanda gözlenen deðiþim ve geliþmeler sonucu kadýn mesleði olarak algýlanan hemþireliði, her iki cinsin de yapabileceði yapýlan araþtýrmalarca kanýtlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Hemþirelik, Kadýn, Toplumsal Cinsiyet
|
