Giriþ: Dünya Saðlýk Örgütü’ne göre fiziksel aktivite, enerji harcamasý gerektiren, iskelet kaslarý tarafýndan üretilen herhangi bir bedensel hareket olarak tanýmlanmýþtýr. Fiziksel inaktivite, küresel mortalite için önde gelen dördüncü risk faktörü olarak tanýmlanmýþtýr ve küresel olarak yaklaþýk 3,2 milyon ölümle sonuçlanmaktadýr. Düzenli orta þiddetli fiziksel aktivite - örneðin yürüyüþ, bisiklete binme veya spor yapma gibi - saðlýða önemli faydalar saðlar. Örneðin, kardiyovasküler hastalýklar, diyabet, kolon ve meme kanseri ve depresyon riskini azaltabilir. Ayrýca, yeterli düzeyde fiziksel aktivite, kalça veya vertebral kýrýk riskini azaltýr ve kilo kontrolüne yardýmcý olur. Hareketsiz yaþam, günlük alýþveriþini bile bilgisayar baþýnda sanal marketlerden gerçekleþtiren modern toplum için en önemli problemlerin baþýnda yer almaktadýr. Teknolojik geliþmeler her ne kadar yaþamý kolaylaþtýrsa da uzun vadede hareketsiz bireylerin sayýsýný arttýrmakta ve saðlýðý olumsuz etkilemektedir. Özellikle yetiþkinler arasýnda fiziksel inaktivite yaygýnlýðýnýn artmasý nedeniyle, birçok ülkede fiziksel aktivite düzeylerini artýrmaya yönelik stratejiler teþvik edilmiþtir. Kapsam: Bu metodolojik araþtýrmanýn amacý, Fiziksel Aktivite Engelleri Ölçeði’nin Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirliðinin yapýlmasýdýr. Yapýlan Bu araþtýrmanýn evrenini bir kamu kurumunun Ýstanbul merkezli þubelerinin tüm personeli, örneklemini ise bu evrenden çalýþmaya katýlmayý kabul eden kadýn (n=152) ve erkek (n=148) toplam 300 kiþi oluþturmaktadýr. Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma çalýþmaya katýlmayý kabul eden katýlýmcýlarla sýnýrlýdýr. Yöntem: Araþtýrmada 24 maddeden oluþan 5’li likert tipindeki Fiziksel Aktivite Engelleri Ölçeði ve katýlýmcýlarýn demografik ve diðer özelliklerinin belirlenmesine yönelik bir kiþisel bilgi formu kullanýlmýþtýr. Ölçek geçerlik güvenirlik çalýþmalarýnda literatürde örneklem büyüklüðü konusunda farklý görüþler mevcuttur. Faktör analizi için 300 kisi “iyi”, 500 kisi “çok iyi” ve 1000 kisi “mükemmel” olarak deðerlendirilebilriken. örneklem büyüklüðünün, ölçekteki madde sayýsýnýn 5-20 katý olmasý gerektiði de ifade edilmiþtir. Buna göre örneklem büyüklüðü için yeterli olan 300 kiþi ile çalýþma gerçekleþtirilmiþtir. Araþtýrmadan elde edilen veriler uygun istatistik program ile analiz edilmiþ, güvenirlilik geçerlilik saðlanmýþtýr. Ölçeðin Türkçe versiyonunun dil geçerliði çeviri ve geri-çeviri tekniði kullanýlarak yapýlmýþtýr. Çevirisi yapýlan ölçek için uzman görüþü alýnmýþtýr. Uzman görüþü analizi Lawshe tekniðine göre yapýlmýþ olup hiçbir madde ölçekten çýkarýlmamýþtýr. Veriler toplandýktan sonra ölçeðin geçerliði için Açýmlayýcý Faktör Analizi, split half deðeri, ölçeðin güvenirlilði için Chronbach alpha, Spearman Brown, Guttman Analizi, madde analizi incelenmiþtir. Bulgular: Katýlýmcýlarýn yaþ ortalamasý 33,42±6,87 olup çoðunluðu (%50,7) çoðunluðunu kadýnlar oluþturmaktadýr. Katýlýmcýlarýn en yüksek oranda evli (%54,0) gelirlerinin giderlerine denk,(%59,0), lisans mezunu (% 67,3), apartman dairesinde yaþadýðý (%90,0), sigara içmediði (%59,0) ve fiziksel aktivitesini sýnýrlandýracak bir sorunun olmadýðý bulunmuþtur. Madde analizi sonucuna göre madde toplam puan korelasyonlarý 0.22-0.59 arasýnda deðiþim göstermiþtir Madde toplam puan korelasyonunun yorumlanmasýnda deðeri 0.30 ve üzerinde olan maddeler yeterli kabul edilir. Bu deðerin altýndaki maddeler ölçekten çýkarýlýr. Bu çalýþmada, Madde toplam puan korelasyon katsayýsý 0.30’un altýnda olan 8. ve 22. madde ölçekten çýkartýlmýþ. Tekrar yapýlan madde analizi sonuçlarýna göre madde toplam puan korelasyonlarý 0.31-0.59 arasýnda deðiþmekte olup hepsi anlamlý düzeyde yüksektir. Açýmlayýcý Faktör Analizine göre KMO .847 ve Barlett testi χ2 deðeri ise 2346,96 (p< .001) olarak bulunmuþtur. Ölçeðin Türkçe versiyonunun hem Cronbach alfa (0.87) hem de split half deðeri (0.72) ölçeðin güvenilir olduðunu gösteren 0.70 deðeri ile uyumludur. Sonuç: Sonuç olarak, Fiziksel Aktivite Engelleri Ölçeði’nin 22 maddeye indirgenmiþ Türkçe versiyonunun fiziksel aktiviteye engel olan durumlarý deðerlendirmek için geçerli ve güvenilir bir araç olduðu saptanmýþtýr. Araþtýrmadan elde edilen sonuçlar doðrultusunda, Fiziksel Aktivite Engelleri Ölçeði’nin Türkçe versiyonunun daha geniþ popülasyonlu gruplarda uygulanmasý ve bu gruplardaki geçerlik ve güvenirliðinin incelenmesi, fiziksel aktiviteye engel olan durumlarý deðerlendirmek için kullanýlmasý önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Fiziksel Aktivite Engelleri, Geçerlik, Güvenirlik
|