Öz: Giriþ: Beden algýsý, bir bireyin kendi bedeni hakkýnda zihninde þekillendirdiði duygu, düþünce ve bakýþ açýsýný ifade eden çok boyutlu bir kavramdýr. Biyolojik, psikolojik, toplumsal ve kültürel etkiler altýnda geliþir ve deðiþir. Beden algýsý ile gerçek durum arasýndaki uyum, bireyin bedeniyle barýþýk olduðunu ve olumlu beden imgesine sahip olduðunu gösterir. Beden algýsý kuramlarý, kadýn ve erkeklerin kendi bedenlerini farklý biçimde algýladýklarýný ileri sürmektedir. Günümüzde sosyal yaþantýda kabul gören ideal fizik yapýsýna sahip olma isteði, bireyler üzerinde gerçekçi olmayan fiziksel standartlara ulaþmalarý konusunda bir algý oluþturmaktadýr. Fiziksel özelliklere verilen önemin artmasýyla ve popüler kültürün etkisiyle özellikle kadýnlarda kilo durumuyla ilgili beden algýlarýnýn farklýlaþtýðý düþünülmektedir. Vücut kitle indeksi (VKÝ), vücut kompozisyonunun deðerlendirilmesinde kullanýlan ölçümlerden biridir. Bireyin boy ve kilo bilgisi kullanýlarak vücut aðýrlýðýnýn normal olup olmadýðýný anlamak amacýyla klinisyenler tarafýndan sýklýkla tercih edilir. Vücut kitle indeksinden yararlanýlarak yapýlan hesaplamadan elde edilen sonuçlar bireylerin zayýf, normal, kilolu ve obez þeklinde gruplandýrýlmasýna olanak tanýr. Bireyin kendi beden algýsý ve VKÝ arasýndaki tutarlýlýk, vücut kompozisyonunu doðru algýladýðý ve ifade ettiði anlamýna gelir. Bireyin fiziksel uygunluk düzeyinin ve fiziksel yeteneklerinin yüksek olmasýnýn, beden algýsý üzerinde de olumlu etkileri görülmektedir. Baþka bir ifadeyle; fiziksel aktiviteye katýlým, bireyin fiziksel yeteneðini ve fiziksel uygunluk düzeyini arttýracaðýndan, beden algýsýnda olumlu etkileri olacaðý düþünülmektedir. Bu çalýþmanýn hipotezi kadýnlarda kiþisel beden algýsý ve vücut kitle indeksleri arasýndaki tutarlýlýðýn yani beden yapýsý farkýndalýðýnýn, fiziksel aktivite düzeyleri ile iliþkili olduðudur. Amaç: Bu araþtýrmanýn amacý fiziksel aktivite düzeylerinin, kadýnlarýn beden yapýsý farkýndalýðý ile iliþkisinin incelenmesidir. Kapsam: Bu araþtýrma Ocak 2018 ve Mart 2018 tarihleri arasýnda yürütülmüþ ve çalýþmanýn evrenini Türkiye’nin çeþitli þehirlerinde yaþayan 20-40 yaþ arasýndaki kadýn bireyler oluþturmuþtur. Hipotiroidi, hipertiroidi, diabet gibi metabolik kronik hastalýðý olan bireyler çalýþmaya dahil edilmemiþtir. Çalýþmanýn örneklemi olasýlýksýz örnekleme yöntemi ile belirlenmiþ ve 135 kiþiden oluþmuþtur. Sýnýrlýlýklar: Örneklemde yer alan gönüllülerin sayýsý evreni temsil edecek büyüklüðe ulaþamamýþtýr. Yöntem: Deðerlendirmede kullanýlmak üzere gönüllülerin sosyo-demografik özellikleri, sigara-ilaç kullaným durumlarý, kronik hastalýklarý gibi bilgileri içeren ve kiþinin beden algýsýný sorgulayan bir anket hazýrlanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn fiziksel aktivite düzeyleri “Uluslararasý Fiziksel Aktivite Anketi – Kýsa Form” ile deðerlendirilmiþtir. Uluslararasý Fiziksel Aktivite Anketi’nin kýsa formu yetiþkinlerde fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi için tasarlanmýþtýr. Pek çok farklý dilde geçerlilik ve güvenirlik çalýþmalarý yapýlmýþ olup ve yaygýn þekilde kullanýlmaktadýr. Ülkemizde yetiþkin bireylerde 15-69 yaþ aralýðýnda güvenilirliði ve geçerliliði ispat edilmiþtir (Saðlam ve ark., 2012). Veriler kadýnlarýn üye olduðu sosyal medya kanallarý ve e-posta gruplarý aracýlýðýyla toplanmýþtýr. Verilerin istatistiksel analizinde SPSS 21.0 istatistik programý kullanýlmýþtýr. Verilerin normal daðýlýma uygunluðu “Shapiro Wilks Testi” ile deðerlendirilmiþ ve normal daðýlým görüldüðü için parametrik testler tercih edilmiþtir. Parametrelerin arasýndaki iliþkileri belirlemek amacýyla “Pearson’s Kikare testi” kullanýlmýþtýr. Bulgular: Araþtýrma kapsamýnda deðerlendirilen 135 kadýnýn yaþ ortalamasý 26,77±3,14; boy ortalamalarý 164,66±5,74 cm; kilo ortalamalarý ise 61,18±10,66 yýl idi. Çalýþmaya katýlan kadýnlarýn fiziksel aktivite düzeyleri incelendiðinde %29,6’sýnýn (n=40) düþük düzey; %55,5’inin (n=75) orta düzey ve sadece %14,8’inin (n=20) yüksek düzeyde olduðu görüldü. Gönüllülerin beden yapýsý farkýndalýðý ile VKÝ kategorileri arasýnda orta dereceli iliþki bulundu (r=0,70; p=0,001). Fiziksel aktivite düzeylerinin beden yapýsý farkýndalýðý ile iliþkili olmadýðý görüldü (p=0,56). Sonuç: Çalýþmamýzýn sonucunda katýlýmcýlarýn beden yapýsý farkýndalýklarý ile vücut kitle indeksi kategorileri arasýndaki tutarlýlýðýn orta düzeyde olduðu bulundu. Fiziksel aktivite düzeyinin yüksek olmasýnýn ise beden yapýsý farkýndalýðý üzerine ek bir katkýsý olmadýðý görüldü.
Anahtar Kelimeler: Kadýn saðlýðý, Vücut algýsý, Fiziksel inaktivite, Saðlýklý yaþam
|
