Giriþ:
Saðlýk teknolojisinde giderek artan geliþmelerin olmasý, deðiþen ve geliþen saðlýk ihtiyaçlarý, saðlýk hizmetlerinin giderek karmaþýklaþmasý, saðlýk hizmeti alan ve sunan kiþiler tarafýndan birer risk faktörü haline dönüþmüþ olmasý nedeniyle saðlýk kuruluþlarýnda hasta güvenliði kavramý ön plana çýkmýþtýr. Ulusal Hasta Güvenliði Vakfý (2016), hasta güvenliðini, “saðlýk hizmetine baðlý hatalarýn ve bu hatalarýn neden olduðu istenmeyen durumlarýn önlenmesi ve azaltýlmasýdýr” þeklinde tanýmlamaktadýr. Saðlýk hizmeti verilen kurumlarda uygulanabilecek hasta güvenliði hedeflerini belirleyerek týbbi hatalarýn azaltýlmasýný amaçlayan Saðlýk Bakým Kuruluþlarýnýn Akreditasyonu Birleþik Komisyonu (Joint Commisssion on Accreditation of Healthcare Organizations [JCAHO-SBKABK]) tarafýndan belirlenen hasta güvenliði hedefleri, hasta kimliðinin doðru tespit edilmesi, etkin bir iletiþimin geliþtirilmesi, güvenli ilaç uygulamasýnýn saðlanmasý, güvenli cerrahi uygulanmasýnýn saðlanmasý, saðlýk hizmetleri ile iliþkili enfeksiyonlarýn azaltýlmasý ve hasta düþmelerinin önlenmesi olarak ilan edilmiþtir.
Hasta güvenliði hedeflerinden ilk sýrada hasta kimliðinin doðru tespit edilmesi bulunmaktadýr. Hastanýn yanlýþ isimlendirilmesi ölümcül sonuçlarý olabilen önlenebilir hatalar olarak kabul edilmektedir. Kadýn-doðum kliniklerinde yatan hastalar için numaratörlü kol bandý uygulamasý yapýlarak ayný seri numaralý anne-bebek bilekliði kullanýlmalýdýr. Bebeðin koluna takýlan kol bandýnda anne adý ve soyadý, bebeðin doðum tarihi ve annenin protokol numarasýnýn bulunmasý gerekmektedir. Bebeðin cinsiyetinin karýþmamasý için erkek çocuklara mavi, kýz çocuklara pembe kol bandý takýlmalý, annedeki beyaz bileklik bebeðin cinsiyetine göre belirlenen bileklik ile deðiþtirilmelidir. Bunlara ek olarak yenidoðanýn ayak izinin alýnmasý ve yenidoðanýn anneye gösterilmesi önerilmektedir. Doðum salonunda ayný adý-soyadý taþýyan iki annenin varlýðý durumunda, kimlik doðrulamada farklý bir kriter daha belirlenmelidir.
Hasta güvenliði hedeflerinden iletiþimin geliþtirilmesi, saðlýk hizmeti veren kurumlardaki hizmetin kalitesini ve seyrini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Hasta güvenliðinde iletiþimle ilgili sorunlar hekimlerden sözel veya telefon ile alýnan istemler ya da laboratuvar sonuçlarýnýn yanlýþ alýnmasýna baðlý yaþanýlan olumsuzluklara baðlý gerçekleþebilmektedir. Doðum sürecinin ani ve hýzlý olmasý sözel istemin artmasýna neden olduðundan doðum salonunda hizmet veren saðlýk uygulayýcýlarýna sözel istem uygulamasý hakkýnda eðitimler verilmelidir. Ýletiþim eksikliðine baðlý týbbi hata yaþanan alanlardan biri hasta transferidir. Yaþanan sözlü ve yazýlý iletiþim boþluklarý, bakýmýn devamlýlýðýnda aksamalara, uygun olmayan tedaviye ve hasta için potansiyel zarara sebep olabilmektedir.
Týbbi hatalarýn en yaygýn nedenlerinden olan ilaç hatalarý, saðlýk bakým çalýþanlarýnýn kontrolünde ilaç tedavisi alýrken hastanýn zarar görmesi ya da uygunsuz ilaç kullanýmý nedeniyle meydana gelebilen önlenebilir olay olarak tanýmlamaktadýr. Ýlaç uygulama hatalarý, ilacý yanlýþ zamanda veya dozda uygulama, ilacý uygulamayý unutma, reçetelenmemiþ ilacý uygulama, yanlýþ ilacý uygulama, yanlýþ teknik ile uygulama, etkileþime giren ilaçlarý ayný anda uygulama ve yapýlan ilaç uygulamalarýný kaydetmeme gibi davranýþlardan ortaya çýkmaktadýr. Hasta yoðunluðunun fazla, uygulanan tedavinin çok olduðu riskli servislerden biri olan kadýn doðum servislerinde, doðum eylemini kolaylaþtýrmak, anne ve bebek saðlýðýný korumak amacýyla birçok ilaç uygulanmaktadýr. Ýlaçlarýn yanlýþ uygulanmasý sonucunda mortalite ve morbidite oranlarýnda önemli bir artma görülmektedir.
Hasta güvenliði kavramý içerisinde sýkça rastlanan ve hastalarý önemli derecede etkileyen hastane enfeksiyonlarý önemli oranlarda morbidite ve mortaliteye neden olmakta, hastanede kalýþ süresini uzatmakta, iþ gücü ve üretkenlik kaybýna ve yaþam kalitesinin olumsuz etkilenmesine ve ülke ekonomisine önemli bir yük getirmektedir. Doðum salonunda enfeksiyonlarýn önlenmesinde el hijyeni, sterilizasyon ve dezenfeksiyon uygulamalarýna dikkat edilmelidir.
Doðum salonlarýnda düþmelerin önlenebilmesi için öncelikle doðum salonuna yönelik düþme riski deðerlendirmesi yapýlmalýdýr. Doðum salonunda düþme risk faktörleri arasýnda zeminin ýslak olmasý, doðum masasýnýn yüksekliði ve konumu, göbek kordonu kesilirken bebeðin uygun kavrama yoluyla tutulmamasý, anne ve bebeðin transfere hazýr olmamasý bulunmaktadýr.
Doðum salonlarýnda hizmetlerinin doðru, güvenli ve tam olarak sunulabilmesi, anne ve bebek için uygun ve güvenilir bakýmýn verilebilmesi için doðum salonunun fiziksel olarak uygun koþullara sahip olmasý gerekmektedir. Doðum salonlarýnýn fiziksel uygunluðunun saðlanmasýnda, kapýlarýn kontrollü ve tek yöne açýlýr olmasý, enfeksiyonlarýn önlenebilmesi için doðum sýrasýnda kapýlarýn kapalý tutulmasý ve gereksiz giriþ çýkýþlarýn önlenmesi gerekmektedir. Ayrýca doðum eyleminin gerçekleþtirildiði alanlarda, duvar, tavan ve zeminler, dezenfeksiyon ve temizlemeye uygun özellikte olmalý, uygun havalandýrma koþullarý, yeterli aydýnlatma, hastaya pozisyon verilebilecek doðum/ameliyat masasý bulunmalý ve anestezi uygulanabilecek þekilde düzenlenmelidir. Doðum öncesi izlem odalarý içinde doðum yaptýrýlabilecek tasarýmda olmalýdýr. Doðum süreci için gerekli ekipmanlarýn teknik kontrolleri yapýlmalý ve çalýþýr durumda olmalýdýr.
Amaç: Bu derlemede hasta güvenliðini olumsuz etkileyen etmenler hasta güvenliði hedefleri doðrultusunda incelenmiþ ve doðum salonlarýnda hasta güvenliði uygulamalarýnýn deðerlendirilmesine dikkat çekmek amaçlanmýþtýr.
Sonuç: Sonuç olarak hasta güvenliðine yönelik yapýlmýþ birçok çalýþma olmasýna raðmen doðum salonunda hasta güvenliðine yönelik yapýlan çalýþma sýnýrlý sayýdadýr. Doðum salonlarýnda anne ve bebek güvenliðini tehdit eden etmenlerin belirlendiði, hasta güvenliði ile ilgili uygulamalarýn deðerlendirildiði çalýþmalarýn faydalý olacaðý düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hasta güvenliði, Doðum Salonu, Yenidoðan Güvenliði, Anne Güvenliði
|
