Keywords:

Giriş: İçinde bulunduğumuz teknoloji çağında meydana gelen ve takip edilmesi neredeyse imkansızlaşan teknolojik gelişmelerdeki hızlı değişim, insanların yeni bilgilere kısa sürede ulaşmasına ve bu bilgileri paylaşmasına olanak sağlamaktadır. Genelde iletişim ve eğitim amaçlı kullanılan bilgisayar aynı zamanda önemli bir yere sahip eğlence aracı olarak da kullanılmaktadır. Son zamanlarda 3-6 yaş, 6-12 yaş ve gençler arasında, PC oyunları, sanal ortamda konsol oyunları ve çevrim içi (online) şeklindeki alt dallarda olmak üzere çeşitli şekillerde oyun türlerinin kullanımı ile kendini göstermeye başlamıştır (Ayas, 2012: 535-632,Bilge, 2012: 43). Bilgisayar oyunlarının hızlı bir şekilde kullanımının artması ile çocuklar ve gençler üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri ortaya çıkmaya başlamıştır. Çocuklarda, bilgisayar oyunlarının etkisinin olup olmadığı konusunda bazı kesimler bilgisayar oyunlarının çocuğun olumsuz davranışları üzerinde çok az etkisi olduğunu ya da hiç etkisi olmadığını savunurken diğer yandan bazı kesimler de eğitim açısından olumlu olmadığını düşünmektedirler (Cömert & Ögel, 2009: 9-16).Strateji oyunları oynayan çocuklarda şiddete eğilim diğer çocuklara oranla daha fazla olmaktadır. Strateji oyunları küçük yaşlarda oynanmaya başladığında bu yaştan itibaren muhakeme etme gücünü artırdığından, çocuğun iç dünyasında karmaşa yaratıp, vicdan duygusunu köreltebileceği ve onu sosyal hayattan koparacağını, ayrıca strateji oyunun vazgeçilmezi olan yüksek ödüller vermesi de ödülün çocuklarda bağımlılığı tetikleyen bir unsur oluşturabileceği düşünülmektedir. Bu yüzden bilgisayar kullanımı doğru ve bilinçli bir şekilde olmadığı zaman çocuk ve aileler için düzeltilmesi zor sonuçlarla karşı karşıya kalınmasına neden olacaktır (Çakır, 2013:2). Oyun dünyası için süreç genellikle her zaman böyle olmaktadır, yani bir taraftan çocukların oyunlara bağlılıklarını artırmak için yeni oyunlar üretilirken, bir taraftan da (aileler, uzmanlar) bunun karşısında durmaya çalışmaktadır. Çokta eskilerde olmamak üzere geçmişte oyun ve eğlence çocuklar için dışarıda ve birlikte olmak anlamına gelirken, şimdilerde ise çoğunlukla sadece bir bilgisayar karşısında olmak ve bununla zaman geçirmek yeterli olabilmektedir (Akçay & Özcebe, 2012:66-71). Oyunun çocuk üzerinde sayısız faydaları bulunmaktadır. Arkadaşları ile birlikte oynanan oyunlarda sosyal ilişkilerin; iletişim ve dil gelişimi ile birlikte kendini ifade etme ve ortak paylaşım alışkanlıklarının geliştiğini, zihinsel süreçte; çevresini tanıma, karar verme merak duygusunu tatmin etme ve oyun sırasında karşılaştığı problemleri çözmesine katkılarda bulunmaktadır. Oyun sırasında yine çok fazla hareket sağlandığından yeterince enerji harcanması ve beyinsel aktiviteleri istediği şekilde yapması oyunun biyolojik açıdan gelişime katkısı olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte gelen hastalıklar ve sorunlarda bu nispette büyük olmaktadır. Bilgisayar oyunlara bağımlılığın şiddet ve saldırgan davranışlar ortaya çıkartacağı (Horzum, 2008: 76-88), kaygı ve anksiyete gibi sorunlara neden olabileceği (Horzum, 2011: 159), fiziksel, psikolojik ve sosyal olumsuz etkilerin ortaya çıkabileceği, kan dolaşımı rahatsızlığı, kalp sorunları, sosyal izolasyon ve sosyal becerilerde gecikme ve okul çalışmalarında eksiklikler (Horzum, 2011: 159) gibi olumsuzluklar olabileceği belirtilmiştir. Amaç: Bu çalışma çocukların yaşları ile beraber artan teknolojiye merak ve bilgisayar tutkusunun çocuklara getirdiği fiziksel ve mental etkiyi araştırmak amacıyla yapılmıştır. Kapsam: Çalışma alan-yazındaki çalışmalardan elde edilen bulgular ile sınırlıdır. Yöntem: Çalışma yeni bulgulara dayanmayıp bugüne kadar oluşmuş literatür bilgileri ile bilgisayar oyunlarına olan bağımlılığın çocuk üzerine etkileri değerlendirilmiştir. Bulgular: Oyunun çocuk gelişimindeki yeri azımsanamayacak kadar büyüktür. Özellikle okul öncesinde ve ilkokulda oyun çocuklardaki bir takım zihinsel süreçler ile bilişsel aktiviteler, psikososyal, sosyokültürel ve biyolojik gelişimlerine katkı sağlamaktadır. Özellikle kendi arkadaşları olan akranları ile birlikte el ele, yüz yüze bakarak oynadıkları oyunlarda farkında olmadan birçok aktiviteyi aynı anda yerine getirmiş olmaktadırlar. Ancak günümüz dünyasında bunun yerini almış olan bilgisayar oyunları artık bağımlılık noktasına ulaşmış, yaş dönemlerine göre krizlere neden olabilmektedir. Bunun içinde bilgisayarın ve internet alışkanlığının getirmiş olduğu zararları iyi bilmek ve ebeveynlerin, öğretmenlerin ve idarecilerin bu konu hakkında bilgilendirilmeleri zorunluluk haline gelmiştir. Anne- babası kitap okuyan çocukların daha çok kitaplara merakının olduğu, bilgisayar ile uğraşan ve iş gereği kendine bir bilgisayar ile çalışma ortamı hazırlayan ebeveynin çocukların bilgisayar kullanmaya ve daha sonrada çeşitli oyun alışkanlıkları içinde olduğu görülmektedir (Bige, 2012: 43, Akçay & özcebe, 2012:66-71). Bilgisayar kullanımın bir şekilde başlaması ve bunun bağımlılık haline gelmesi ile çocuklarda ortaya çıkan en büyük sıkıntılar genellikle fiziksel ve mental yönden olmaktadır. Çocuklardaki kemik eğrilmeleri, göz koordinasyonlarının bozulması ve yine fazla bilgisayar kullanımının tabii sonucu ‘obezite’ fiziksel sorunlar içinde yer almaktadır. Televizyon izlemenin Amerika’daki çocukların %25’inde obezite ve aşırı kiloda önemli rol oynadığına inanılmaktadır. Bilgisayar ile oynamanın televizyon izlemeye eş sayılabileceği düşünüldüğünde obeziteye dolaylı yoldan neden olduğu düşünülebilir. Bilgisayar oyunları çocuklarda ki zihinsel olayları da etkilemektedir. Doğru oyunlar oynatılarak çocuklarda öğrenmeyi artırmak hatta çocuk üzerinde ki aşırı stresi azaltmak mümkün olabilmektedir. Ancak çocuğun yaşı dikkate alınmadan uzun süreli oyunlar oynanması veya bilgisayar başında kalınması çocuklarda obsesif ve agresif davranışlar gösterme, makineleşme ve anti sosyal davranışlar sergileme görülmektedir. Bilgisayar oyunlarının verdiği zararlar başka çalışmalarda desteklenmektedir; Chiu, Lee ve Huang (2004) Tayvan’daki çocuk ve gençlerde ortaya çıkan video oyun bağımlılığının çocuklarda düşmanlığa ve akademik başarıya etkisi incelenmiş, cinsiyet ve akademik başarı ile bilgisayar bağımlılığı arasında bağlantı olduğu ortaya çıkmıştır. Wo (2004), çalışmasında Kore’deki ilköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılığı ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Oyun bağımlılığı düzeyleri düşük çıkan bu çalışma sonuçlarında oyun bağımlılığı ile cinsiyet, akademik başarı ve SED (sosyo ekonomik düzey) arasında ilişki olduğu bulunmuştur (Şahin & Tuğrul, 2012: 115-130). Doğan (2006) çocuklarla ilgili çalışmaları incelediği araştırmalarında oyunun bir tek bağımlılığa yol açmadığı, aynı zamanda beyin fonksiyonlarını da yok ettiğini, şiddete eğilimi artırmayla ilişkili olduğunu vurgulamaktadır. Cinsiyetle bilgisayar bağımlılığı ilişkilendirildiğinde; erkek çocukların kız çocuklarına oranla daha fazla şiddet ve aksiyonlu oyunlara eğiliminin olduğu, dışarıda fazla zaman geçirme olanaklarının olduğu ve internet kafe gibi yan yana sıralı bilgisayarların olduğu mekanlara ulaşımlarının kolay olduğu için yapılan araştırmalarda erkeklerin bilgisayar bağımlılığında ve oyun oynama da daha fazla orana sahip olduğu görülmektedir. Bu bulgu Funk (1993), Fisher (1994), Griffiths ve Hunt (1995), Griffiths ve Hunt (1998), Hauge ve Gentile, (2003), Sherry, deSouza, Greenberg ve Lachlan(2003), Onay, Tüfekçi ve Çağıltay (2005) araştırmaları ile tutarlı bulgudur. Stanford University School of Medicine’da 2008 yılında yapılan çalışmada, erkeklerin kadınlara göre daha fazla oyun bağımlısı olduğu bulunmuştur. Bunun sebebi olarak oyun boyunca erkeklerin kadınlara göre beyinlerindeki memnuniyet bölgesinin daha fazla aktif olduğu tespit edilmiştir (Drozdikova-Zaripova 2014: 822-7, Magsamen-Conrad, 2014:23-30). Sonuç: Günümüzde bilgisayar ve bilgisayar oyunları büyük yatırımların yapıldığı ve her geçen gün yeni yeni bilgisayar oyunlarının üretildiği bir sektör haline gelmiştir. Teknolojinin etkinsin arttığı zaman diliminde çocukların bilgisayarlar ve teknolojik araçlarla olan ilişkileri kontrol altına alınmaz ise teknolojinin tamamen yönettiği bir topluluk ortaya çıkabilir. Ebeveynlerin bu süreçte teknolojinin kullanımı konusunda farkındalıklarının yüksek olması ve çocukları denetim altında tutması önemlidir. Bunun yanında çocuklarda öz denetimi arttıracak çalışmalar yapmak ve çocuklara doğru modeller sunmak çocuklar açısından belirleyici olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Bilgisayar, Oyun, Bağımlılık, Çocuk.