| |
Giriþ: Saðlýk, tanýmlanmasý oldukça zor ve karmaþýk kavramlardan biridir. Ýnsanlarýn canlýlýk hissi ve saðlýklý olma duygusu deðiþkenlik gösterir. Saðlýklý olmayý saðlýksýz olma durumundan, hasta olmayý iyi olmadan ayýran faktörlerin neler olduðu, iyi ile kötü bir durumun, arzu edilen ile arzu edilmeyen bir durumun ne olduðunun subjektif bir biçimde açýklanmasý ve yorumlanmasý saðlýðý tanýmlamayý zorlaþtýrmaktadýr.Esenlik Kavramý iseingilizcede “well-being” olarak kullanýlýr. Türkçede zindelik, fiziksel uyum (fitness), iyi oluþ hali anlamlarýna karþýlýk gelmektedir.Ayrýca esenlik, mutluluk, yaþam kalitesi veya yaþam memnuniyeti ile de eþ anlamlýdýr. WHO yaþam kalitesini þöyle tanýmlar; insanlarýn amaçlarý, beklentileri, standartlarý ve endiþeleri ile ilgili olarak yaþadýklarý, kültür ve deðer sistemleri baðlamýnda, hayattaki konumlarýnýn bireysel algýsýdýr. Kiþinin fiziksel saðlýðý, psikolojik durumu, sosyal iliþkileri, baðýmsýzlýk düzeyi, çevrenin belirgin özellikleri ve kiþisel inançlarýndan karmaþýk bir þekilde etkilenen geniþ kapsamlý bir kavramdýr. Esenlik, pozitif saðlýk durumudur. Esenlik, halk için anlamlý bir sonuçtur.Esenlik ile ilgili araþtýrmalar son yýllarda artmýþtýr. Esenliðin nasýl tanýmlanmasý gerektiði hala büyük ölçüde çözümlenmemiþ olmasý esenliðin çok genel ve net olmayan tanýmlarýndan ortaya çýkmasýna yol açmýþtýr. Esenlik subjektif olduðu için, kiþinin kendi bildirimiyle ölçülür. Esenlik, kiþisel bakýþ açýsýndan dolayý son yüzyýlda popüler bir fikir olmasýna raðmen bu kavram önceki çeþitlik bin yýllýk dönemlere dayandýrýlabilir. Basit bir ifadeyle, esenlik iyi hissetme ve pozitif olarak yaþamý yargýlama olarak tanýmlanabilir. Esenlik düzeyinin yüksek olmasý ise aile hayatý, arkadaþ iliþkileri, aile ve arkadaþlar dýþýndaki sosyal yaþantý, bireyin dönem içinde kendini ne kadar enerjik, hayat dolu hissettiði, hayatýnda bir amacýnýn olmasý esenlik seviyesini optimal düzeyinde olmasý gibi faktörler ile iliþkilendirilip saðlýk davranýþýnýn yükseltilmesinde olumlu etkiye sahip olduðu görülmüþtür. Fakat Türkiye’de esenlik kavramý hakkýnda yeterli çalýþma bulunamamýþtýr. Saðlýðýn korunmasý ve geliþtirilmesi ile ilgili bireyin uyguladýðý eylemlerin tümü kiþisel saðlýk davranýþlarý olarak tanýmlanýr. Kahvaltý alýþkanlýðý, uyku düzeni, uygun çalýþma performansý, saðlýklý beslenme, düzenli fiziksel aktivite yapma, stresle baþa çýkmada etkili yöntemler kullanma gibi davranýþlar kiþisel saðlýk davranýþlarý kapsamýnda deðerlendirilir.Daha bütüncül yaklaþým ile esenlik, saðlýðý geliþtirmek ve hastalýklarý önlemek için mental saðlýðý (zihin) ve fiziksel saðlýðý (beden) birlikte ele alýr. Saðlýðý yükseltme, insanlarýn saðlýklarýný geliþtirmek ve saðlýklarý üzerindeki kontrolü artýrmak için insanlarý etkinleþtirme sürecidir. Saðlýk için çevresel ve sosyal kaynaklar; barýþ, ekonomik güvenlik, dengeli ekosistem ve güvenli konutu içerebilir. Saðlýk için bireysel kaynaklar; fiziksel aktivite, saðlýklý beslenme, sosyal baðlar, esneklik, olumlu duygular ve özerkliði içerebilir. Böylece bireyi güçlendirmeyi amaçlayan saðlýðý yükseltme faaliyetleri, çevresel ve sosyal kaynaklar eninde sonunda esenliði geliþtirebilir. Kiþilerin yaþam tarzlarý onlar için deðiþmez deðildir. Kiþilerin farkýndalýðýný artýrarak saðlýklý bir yaþam biçimini tercih etmeleri saðlanabilir.Saðlýðýn kalitesini gösterebilecek kriterler; birim zamanda kiþi baþýna mutlu ve huzurlu geçen süre, yakýnmasýz periyotlarýn uzunluðu, ortalama zeka ve verimlilik seviyesi, genel olarak tedavi hizmetlerine olan ihtiyaçta azalma, insani deðerlere karþý iþlenen suçlarda azalma gibi ölçütler olabilir.Amaç:Bu araþtýrmanýn amacý; 18-69 yaþ arasýndakibireylerin esenlik düzeylerinin saðlýk davranýþlarýna etkisini incelemektir.Kapsam:Yapýlan bu araþtýrmanýn örneklemini Ankara’da bulunan Aydýnlýkevler Aile Saðlýðý Merkezi’ne Aralýk 2017- Ocak 2018 tarihleri arasýnda baþvuran 18-69 yaþ arasýndaki bireyler (N=243) oluþturmuþtur. Örneklem seçim yöntemi olarak geliþigüzel örnekleme yöntemi seçilmiþtir.Sýnýrlýlýklar:Çalýþmadaki veriler bireylerin kendi bildirimlerine dayalýdýr. Araþtýrma tek bir merkezde yapýlmýþtýr. Yöntem:Bireylere sosyo-demografik özelliklerini içeren bir form ve Halk Saðlýðý Esenlik Ölçeði formu uygulanmýþtýr.Araþtýrmada elde edilen veriler SPSS22.0 istatistik programý ile analiz edilmiþ,tanýmlayýcý istatistikler; sayýmla belirlenen deðiþkenler için sayý ve yüzde (%), ölçümle belirlenen deðiþkenler için ortalama±standart sapma( ± ss) ve ortanca, minimum-maksimum(min-max) deðer þeklinde gösterilmiþtir. Sayý ve yüzdeler arasýndaki deðerlendirmeler Ki-kare testiyle deðerlendirilmiþtir.Araþtýrma için Aydýnlýkevler Aile Saðlýðý Merkezi’nden ve Saðlýk Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Etik Kurulundan Sayý:18/35 06.02.2018 tarihinde izin alýnmýþtýr.Bulgular:Aile saðlýðý merkezine baþvuran katýlýmcýlarýn %60.9’unu erkek ve %62.6’sý üniversite mezunu olduðu belirlenmiþtir. Katýlýmcýlarýn %77’si düzenli kahvaltý yaptýðýný fakat %63’ü fiziksel aktivitede bulunmadýðýný ifade etmiþtir.Ayrýca, katýlýmcýlarýn %72.8’isaðlýklý beslendiðini ifade etmiþtir. Ölçekten alýnan toplam puan ile ekonomik durum, aile tipi arasýnda da anlamlý bir fark saptanmýþtýr(p<0.05).Toplam Esenlik ölçek puaný ile saðlýk davranýþlarý incelendiðinde, saðlýklý beslenme ile aralarýnda da anlamlý bir fark saptanýrken, fiziksel aktivite yapma arasýnda anlamlý bir fark saptanmamýþtýr(p>0.05).Düzenli kahvaltý yapma alýþkanlýðý ile toplam esenlik ölçeði puaný arasýnda da anlamlý bir fark saptanmamýþtýr(p>0.05).Sonuç:Çalýþmadan elde edilen bulgulara göre,bireylerinesenlik düzeylerinin yüksekolmasýnýn saðlýk davranýþýný baþlatmaya pozitif yönde katký saðladýðý belirlenmiþtir. Bireylerin saðlýklý yaþam biçimi davranýþý geliþtirmede esenlik halini artýrmaya yönelik çalýþmalarýn planlanmasý önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Esenlik Hali, Saðlýk Davranýþý, Halk Saðlýðý Hemþireliði, Saðlýklý Yaþam Biçimi
|
