Keywords:

Giriş: Kanser tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en önemli sağlık problemlerindendir. Serviks kanseri dünyada kadınlarda meme kanseri ve kolorektal kanserden sonra üçüncü sıklıkta görülürken Türkiye’de onuncu sıradadır. Türkiye’de serviks kanseri insidansı 2014 verilerine göre 100 binde 4 olarak tespit edilmiştir. Serviks kanseri nedeni tamamen aydınlatılmış ve erken teşhis edildiğinde %100 tedavi edilebilen tek kanserdir. Bunun için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bütün ülkelerde serviks kanserinin ülke genelinde taranmasını tavsiye etmektedir. Tarama yöntemi ve aralığı ülke şartlarına göre değişebilir. Günümüzde her ülkeye adapte edilebilecek net bir servikal tarama stratejisi yoktur. Pek çok ülke için yeterli kalite sağlandığı taktirde iki yılda bir smear ya da üç yılda bir sitoloji/HPV co-testing veya 30 yaşından önce başlamamak şartıyla beş yılda bir primer HPV testi ile tarama önerilmektedir. Türkiye’de serviks kanseri taraması 1992’den beri servikal smear ile yapılmaktayken Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Daire Başkanlığı 2012’den itibaren primer olarak HPV testi ile taranmasına karar vermiştir. Buna göre 30-65 yaş arası kadınlara beş yılda bir ücretsiz HPV testi uygulanmaktadır, pozitif çıkan olgular smear ile tekrar değerlendirilmektedir. Kanser taramalarının toplumsal tabanlı olması için en önemli kriter hedef nüfusun %70’ine ulaşılmasıdır. Fakat uzmana bağımlı olması, uzmanların konuya ilgisiz davranması, halkın ilgisinin eksik olması gibi nedenlerle Türkiye’de serviks kanseri taramalarının kapsayıcılığı %20 düzeyindedir. Amaç: Bu çalışma bir ilde 2015-2017 yılları arasında yapılan serviks kanseri tarama oranlarının belirlenmesi ve tarama sonuçlarının değerlendirilmesiamacıyla planlanmıştır. Kapsam: Ulusal Kanser Tarama Programı çerçevesinde Sağlık Bakanlığı tarafından serviks kanser taramalarında ilimiz için belirlenen hedef nüfus 2015 yılı için 24198, 2016 yılı için 24451, 2017 yılı için 25932 kadındır. Bu yıllarda ilimiz Aile Sağlığı Merkezlerine (ASM) ve Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezine (KETEM) başvuran 30-65 yaş arasındaki kadınlara yapılan HPV testi ve servikal smear sonuçları değerlendirilmiştir. Sınırlıklar: Bu çalışma için herhangi bir sınırlılık bulunmamaktadır. Yöntem: Veriler araştırmacılar tarafından Ulusal HPV Laboratuvarı yazılımından geriye dönük olarak elde edilmiştir. Yazılım sisteminden labaratuvar sonucu alınan kişilere telefonla ulaşılıp araştırma hakkında bilgilendirme yapılmış ve kabul edenlerden sözlü onamları alınmıştır. HPV (Human Papilloma Virüs) DNA’nın serviks kanseri ile ilişkisi kanıtlanmış olup, serviks kanserli hastaların %99.9’un da HPV DNA varlığı gösterilmiştir. Servikal taramanın primer olarak HPV testi ile yapılabileceğine dair düzenlenen çalışmaların 10 yıllık sonuçlarına göre HPV testi negatif olan bir olgunun takip eden 10 yılda preinvaziv ve invaziv serviks kanseri riski oldukça düşüktür. Servikal smear testi serviksten toplanan hücrelerin lam üzerinde yayılarak boyanması ve mikroskop altında incelenmesidir. Bir sitolojik tarama testi olan bu test ile semptomatik hale gelmemiş olan preinvazif ve erken invazif servikal lezyonlar saptanabilir. Smear testi standartları ne kadar yüksek ve toplumun katılımı ne kadar fazlaysa tarama o kadar kalitelidir ve kalite için olmazsa olmaz hedef nüfusun en az %70’inin katılımıdır. Ayrıca %50’ye kadar düşen duyarlılık oranıyla tarama aralığının 2 yıldan uzun olmasına müsaade etmez. Testin bu ve benzeri kısıtlamaları nedeniyle günümüzde HPV testleri servikal taramada daha çok yer almaya başlamıştır. Çalışmamızdan elde edilen veriler SPSS (ver 22) programına yüklenerek verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemler (sayı, yüzde) kullanılmıştır. Bu araştırma için Cumhuriyet Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik kurulundan (Karar No: 2018-02/59, Tarih: 26.02.2018) ve İl Sağlık Müdürlüğünden kurum izni alınmıştır. Bulgular: Ulusal Kanser Tarama Programı çerçevesinde ilimizde hedef nüfusun 2015’te % 38,3'ü (9269 kadın), 2016’da % 34,3'ü (8393 kadın) ve 2017’de % 24’ü (6237 kadın) taranmıştır. Taramalar sonucunda HPV DNA sonucu pozitif gelen kadınların oranı 2015’te % 2,5 (229 kadın), 2016’da % 2,5 (208 kadın) ve 2017’de % 3,5 (218 kadın) olarak tespit edilmiştir. HPV DNA sonucu pozitif gelen kadınların smear testi sonuçları 2015 yılı için % 0,8’i (70 kadın) tip 16, % 0,1’i (9 kadın) tip 18; 2016 yılı için % 0,6’sı (52 kadın) tip 16, % 0,1’i (10 kadın) tip 18 ve 2017 yılı için % 0,9’u (56 kadın) tip 16, % 0,1’i (6 kadın) tip 18 olarak saptanmıştır. Sonuç: Serviks kanseri taramalarında ilimizde hedef nüfusa ulaşma oranında süreç ilerledikçe düşme söz konusudur. Tarama için önerilen hedefe ulaşmak için sadece Toplum Sağlığı Merkezlerinin ve KETEM’ lerin çabasının yeterli olmadığı, Aile Hekimlerinin de kendilerine kayıtlı hedef nüfuslarda bu taramalara önem vermeleri için gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Serviks kanseri, Kanser taramaları, HPV testi, Servikal smear testi