|
Giriş: Dünya popülasyonunda 60 yaş üstü birey sayısı hızla artış göstermektedir. Yaşlı bireylerde fiziksel aktivitede azalma, yürüme ve denge becerilerinde bozulma, bilişsel becerilerdeki kayıplar, düşmeler, kronik hastalıkların yol açtığı uyku kalitesinde azalmalar ile günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlılık ve yaşam kalitesinde azalma meydana gelmektedir. Denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren egzersizlerin yaşlı bireylerin denge, dayanıklılık, uyku, sosyal yaşam, duygu durum, bilişsel işlevler ve yaşam kaliteleri üzerine olumlu etkileri bulunmaktadır. Ancak yaşlı bireylerde uyku ve yaşam kalitesinin arttırılmasında etkili egzersiz tipi ve dozu halen belirsizdir. Amaç: Çalışmamızda yaşlı bireylerde çift görev eğitimiyle kognitif, denge ve yürüme eğitiminin kombinasyonunun uyku kalitesi ve yaşam kalitesine etkilerinin değerlendirilmesi amaçlandı. Kapsam: Çalışmaya İstanbul ilinde ikamet eden İstanbul Medipol Üniversitesi Mega Hastaneler Birliği, Nöroloji bölümüne çalışmaya katılma amaçlı başvuran 61 kişi içerisinden, 65 yaş üstü olan, gönüllü olarak katılmayı kabul eden, başka birinin yardımı olmadan yürüyebilen, okuma-yazma bilen, serebrovasküler olay, Parkinson, Alzheimer gibi nörolojik problemleri olmayan, ciddi ortopedik problemleri olmayan, ciddi görme ve işitme problemleri olmayan 45 kişi alındı. Çalışma Ocak 2015 ile Kasım 2016 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Çalışma, İstanbul Medipol Üniversitesi, Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından 30.04.2014 tarihinde, 10840098-604.01.01-E.4629 çalışma numarası ile onaylandı. Sınırlılıklar: Çalışmamızın dizaynında bazı kısıtlılıklar bulunmaktadır. Bunlardan birincisi çalışmaya katılan kişi sayısının azlığı (grup bazında katılımcı sayısı 15); ikincisi çalışmaya katılan kişilerin çoğunluğunun kadın cinsiyet olması (%86,6) itibariyle popülasyonun genelini göstermemesi; üçüncüsü farklı zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eğitimi uygulamasının süresinin uzun olması (60 dakika); sonuncusu ise uygulama süresinin kısa olmasıdır (4 hafta). Yöntem: Çalışmaya 45 gönüllü (8 erkek, 39 kadın; yaş aralığı: 65-83 yıl) birey katıldı. Katılımcılar randomize olarak 3 gruba ayrıldı. Kontrol (denge ve yürüme), çift görev eğitimi (denge ve yürümeyle eş zamanlı kognitif aktivite) ve farklı zamanlarda denge, yürüme ve kognitif eğitim (denge, yürüme ve kognitif eğitim) grupları oluşturuldu. Tüm katılımcılara 4 haftalık eğitim periyodunun öncesinde ve sonrasında, uyku kalitesinin değerlendirilmesi için; Pittsburgh uyku kalitesi ölçeği ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi için Yaşlılar İçin Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü (WHOQOL-OLD) uygulandı. Araştırmada istatistiksel analizler SPSS 20.0 paket programı (SPSS inc., Chicago, IL, ABD) ile yapıldı. Ölçümsel verilerde ortalama, standart sapma, medyan ve yüzde hesaplandı. Sayısal verilerin normal dağılıma uygunluğu Shapiro-Wilk testi ile değerlendirildi. İstatistiksel analizler için Kruskal-Wallis testi (post-hoc Bonferroni düzeltmeli Mann-Whitney U testi), tek yönlü varyans analizi (ANOVA, post-hoc varyansları homojen olan gruplar için LSD ile Tukey’s HSD ve varyansları homojen olmayan gruplar için Tamhane’s T2 testi) kullanıldı. Bağımlı grupların karşılaştırılmasında normal dağılım gösteren veriler için Student’s T Paired testi, normal dağılım göstermeyen veriler için Wilcoxon testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık için Bonferroni düzeltmeli Mann-Whitney U testi için p<0.017, diğerleri için p<0.05 olasılık değeri kabul edildi. Bulgular: Çalışmamızda WHOQOL-OLD anketi toplam puanında her ne kadar 3 grupta artış elde edilse de (p<0,05) gruplar arası karşılaştırmalarda farklılık bulunmadı (p>0,05). Uygulama sonrası tüm gruplarda uyku kalitesinde artış görülürken (p<0,05); kontrol ve çift görev yürüme gruplarında daha belirgin bir gelişme belirlendi (p<0,05). Sonuç: Çalışmamızda denge ve yürüme aktiviteleri içeren eğitim programı, çift görev eğitim programı ve farklı zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eğitim programlarının yaşlanmayla beraber yaşam kalitesinde görülen olumsuz gelişmeleri azalttığı saptandı. Ayrıca, farklı zamanlarda denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren eğitim programının uyku kalitesini artırmada çift görev eğitimi ve denge ve yürüme eğitimi uygulamasına göre üstün olmadığı gösterildi. Çalışmamızdan elde edilen veriler doğrultusunda, toplum içindeki oranlarının hızla artacağı düşünülen yaşlı bireylerin uyku ve yasam kalitelerinin arttırılmasına yönelik rehabilitasyon programlarına denge, yürüme ve kognitif aktivite içeren egzersiz yaklaşımlarının eklenmesi gerektiği sonucuna varıldı.
Anahtar Kelimeler: Denge, Fiziksel Aktivite, Uyku Kalitesi, Yaşlı, Yürüme
|