Giriş/Amaç: Metaforların özü bir şeyi başka bir şey üzerinden anlamak ve deneyimlemeyi içermektedir. Bu nedenle gerçek yaşamla bağlantılı başka kavramlar üzerinden yeni bir kavramın anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Çeşitli kültürlerde ağaç oldukça büyük öneme sahip bir semboldür, dalları ve meyveleri ile insana benzetilmekte; uzun ömür, dayanıklılık, bilgelik ve öğreticilik ile yaşamın dönemlerini ve ölümlülüğü temsil gibi çeşitli anlamları bulunmaktadır. Yöntem: Bu çalışmadaki veriler, 2022 yılı içinde Muş ili’nde yaşayan ortaokul öğrencileri ile gerçekleştirilen metaforik algı analizi araştırmasının bir kısmını içermektedir. “Yaşlılık….gibidir, çünkü…..” ifadesinin tamamlanması ile toplanan veriler arasından, yaşlılığın ağaca benzetildiği ifadeler seçilerek analiz edilmiştir. Bulgular: Toplam 24 öğrenci yaşlılığın ağaç gibi olduğunu ifade etmiştir. Söz konusu ifadeler temalara ayrıldığında, (1) yaşlanma ve ölüme yaklaşma, (2) tecrübe ve bilgelik, (3) Fiziksel benzerlik ve (4) liderlik özellikleri ile açıkladıkları görülmüştür. Metaforlarda genel olarak “ağaç” sözcüğü kullanılmakla beraber, “çam” ve “çınar” ağacı benzetmeleri de bulunmaktadır. Sonuç: Kültürel olarak önem atfedilen çam ve çınar gibi ağaçların bu çalışmada da bilgelik anlamına bağlı olarak kullanıldığı görülmüştür. Üniversite öğrencilerine yapılmış bir çalışmada da, yapraklarını döken ağaç, dalsız ağaç, kök salmış, destek olan, dik duran gibi anlamlarla yaşlılığın ifade edildiği görülmüştür. Bu sebeple, ağaç metaforunun yaşlılık algısını ifade etmede kullanılan önemli bir unsur olduğu ifade edilebilir. Özellikle ağaçların atfedilen önemli anlamlarının yanında, olumsuz özelliklerinin de yine yaşlılıkla bağdaştırılması, gündelik söylem içerisinde yaşlılık algısına yönelik bulguları belirlemede oldukça önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yaşlılık Algısı, Metafor, Ortaokul Öğrencileri, Ağaç Metaforu
|
