| |
Yıllar içinde dünyamız yaşlanırken, dünya üzerinde yaşayan toplumlarda yaşlanma eğilimindedir. Gelişen teknoloji, yükselen yaşam standartları ve birçok hastalığın tedavi edilebilir hale gelmesi neticesinde doğuşta beklenen yaşam süreleri artmış, doğurganlığın azalmasıyla genç nüfus azalmış ve toplumlar yaşlanmaya başlamıştır.
1950-1955 yılları arasında erkekler için doğuşta beklenen yaşam süresi 45,2, kadınlar için 47,9 iken, Birleşmiş Milletler dünya nüfus tahminlerine göre 2020-2025 dönemi için doğuşta beklenen yaşam süresi dünya genelinde 73,2 yıl, erkekler için 70,8 yıl, kadınlar için 75,6 yıl olarak hesaplamıştır.
Yaşlı nüfus olarak tanımladığımız 65 yaş üstü nüfusunun toplam nüfusa oranının % 10'u geçmesi, nüfus yaşlanmasının göstergesi kabul edilmektedir. 2021 yılı için dünya nüfusu yaklaşık 7,8 milyar, 65 yaş üstü yaşlı nüfus ise 765 milyon olup, nüfusun %9,8’ini yaşlı nüfus oluşturmaktadır. Dünya genelinde 2050'de 65 yaş ve üstü nüfusun 1,5 milyarı bulması ve yaşlı nüfusun, dünya nüfusunun % 22'sini oluşturması beklenmektedir.
Ülkemizde de benzer bir tablo izlenmekte olup, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) projeksiyonlarına göre, 2012 yılında yüzde 7,5 olan yaşlı nüfusun, 2023 yılında yüzde 10,2’ye, 2050 yılında yüzde 20,8’e ve 2075 yılında ise yüzde 27,7’ye yükseleceği tahmin edilmektedir.
Nüfusun yaşlanması insanlığın en büyük başarılarından biri olmakla birlikte önemli bir halk sağlığı sorunudur. Yaşlı nüfusun artması, toplum içinde beklentilerin değişmesine neden olmakta, “sağlıklı yaşam” kavramı giderek yerini “sağlıklı yaşlanma” kavramına bırakmaktadır. Sosyolojide “başarılı yaşlanma” olgusu sağlık alanında “sağlıklı yaşlanma” kavramları tartışılmakta ortak paydada aynı hedefler bulunmaktadır
Sağlıklı ve başarılı yaşlanma için, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olmak ve hayatın içinde aktif olmak gerekmektedir. Yayınlanan bir meta analizde başarılı yaşlanmanın dört temel bileşeni; hastalık ve engelliliğin bulunmaması, yüksek kognitif, mental ve fiziksel fonksiyona sahip olunması, yaşamsal aktivitelere aktif olarak katılım sağlanması ve ileri yaş dönemine psikolojik olarak iyi uyum sağlanmış olunması olarak tanımlanmıştır. Tüm bu parametrelerin gerçekleştirilebilmesi için, yaş ve yaşlı dostu ortamlar geliştirilmeli ve sağlık ve uzun süreli bakım sistemleri yaşlı nüfusun ihtiyaçları ile uyumlu olmalıdır.
Türkiye mevcut durum analizini iyi yaparak, ihtiyaçlar ve hedefleri belirleyerek “Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2021-2026” hayata geçirmiştir. Bu program ile yaşam boyu sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı yaşlanma, sağlığa yönelik risklerden toplumun korunması, yaşlı bireyler için sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve sağlık hizmetlerine tam erişimin sağlanması, izleme ve değerlendirmenin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Bunun hedefler için müdahale yaklaşımları ortaya konulmuştur:
1. Bütün yaşlılar için egzersiz, fiziksel aktivite ve rehabilitasyon hizmetlerinin geliştirilmesi
2. Yaşlılara yönelik evde sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi
3. Yaşlılıkta nöropsikiyatrik hastalıklar, yeti yitimi, yaşlı istismarı ve şiddet konularında planlamalar ve etkinlikler yapılması
4. Yaşlılıkta tanı, tedavi ve izleme hizmetlerinin uygun ve etkili işlemesinin sağlanması
5. Sağlık çalışanlarının, sağlık hizmeti verenlerin eğitiminin düzenlenmesi
6. Bütün yaşlılar için gıda maddelerine ulaşımın ve yeterli beslenmenin sağlanması
7. Evde bakım hizmetlerinin geliştirilmesi
8. Bakım hizmetlerine tam erişimin sağlanması için paydaş kuruluşlar ile işbirliğinin sağlanması
Tüm bu hedefler gerçekleştirildiğinde ülkemiz, yaşlıların aktif olarak kapasitelerinin, yeteneklerinin, farkına varan, ihtiyaçlarına ve seçimlerine karşılık verebilen, fikirlerine ve yaşam tarzlarına saygı gösteren, kırılgan olanları mutlak koruyan, toplum yaşamının her alanına ve anına katılmayı teşvik edecek şekilde politika, hizmet, oluşum ve yapının bulunduğu “Yaşlı Dostu Toplum” haline gelecektir.
Anahtar Kelimeler: Yaşlı, Sağlıklı yaşlanma, Başarılı yaşlanma
Anahtar Kelimeler: Yaşlı, Sağlıklı yaşlanma, Başarılı yaşlanma
|
