Giriş: Düzenli olarak yapılan fiziksel aktivitenin; fizyolojik etkilerinin yanında, ruh sağlığını olumlu yönde etkilemesi, stres ve kaygı belirtilerini azaltması, öfke ve saldırganlık gibi duyguları kontrol altına alması gibi önemli özellikleri sonucunda, fiziksel aktivitenin zihinsel ve duygusal sağlığa olan olumlu etkileri de araştırmacılar tarafından açıkça ortaya konmuştur. Özellikle literatüre wellness olarak giren sağlıklı yaşam stili üzerinde fiziksel aktivitenin ve bireylerin egzersize katılım motivasyonlarının etkili olabileceği düşünülmektedir.
Amaç: Araştırmanın amacı spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin egzersizde davranışsal düzenlemeleri ve wellness düzeylerinin bazı bağımsız değişkenlere göre incelenmesi ve aralarındaki ilişkinin incelenmesidir.
Yöntem: Araştırmanın örneklemini iki farklı şehirdeki devlet üniversitesinin spor bilimleri fakültesi öğrencilerinden fiziksel aktiviteye düzenli katılım sağlayan toplamda 361 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Markland ve Tobin (2004) tarafından geliştirilen, Ersöz ve ark. (2012) tarafından Türkçe uyarlaması gerçekleştirilen “Egzersizde Davranışsal Düzenlemeler Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek 19 madde ve dört alt boyuttan oluşmaktadır. Bunlar: içsel düzenleme, içe yansıtılmış düzenleme, güdülenmeme ve dışsal düzenleme alt boyutlarıdır. Ölçeğin Cronbach’s Alpha katsayısı 0.72 olarak bulunmuştur, çalışmamızda ise 0,818 olarak belirlenmiştir. Çalışmada kullanılan bir diğer ölçek ise Odabaş (2017) tarafından geçerlilik ve güvenilirliği yapılan “Wellness Algısı Ölçeği” dir. Ölçek 15 maddeden ve beş alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin alt boyutları duygusal wellness, zihinsel wellness, fiziksel wellness, sosyal wellness ve ruhani wellness’ dır. Ölçeğin Cronbach’s Alpha katsayısı 0.86 dır. Çalışmamızda ise Cronbach’s Alpha katsayısı 0,884 olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar daha önce oluşturulmuş olan ölçeklerin çalışmadaki ölçümler için yeterli olduğunu göstermektedir. Verilerin analizinde, SPSS istatistik programı kullanılarak; Pearson Korelasyon, Frekans, T-Testi, Anovaanalizleri, kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0,05olarak kabul edilmiştir.
Bulgular: ölçeklerin ortalama puanlarına bakıldığında, öğrencilerin egzersizde davranışsal düzenleme ölçeğinin :içseldüzenleme X=1,90, içe yansıtılmış düzenleme X=2,07, güdülenmeme X=1,95 ve dışsal düzenleme X=2,29 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin Wellness düzeylerine baktığımızda: duygusal wellness X=3,00, zihinsel wellness X=3,16, fiziksel wellness X=3,46, sosyal wellness 3,33 ve ruhani wellness’ larının X=2,29 olduğu belirlenmiştir.
Korelasyon analizine göre egzersizde davranışsal düzenlemeler ölçeğinin güdülenmeme alt boyutu ile wellness ölçeğinin fiziksel wellness alt boyutu arasında (r=.-103) negatif yönde düşük düzeyde anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin cinsiyet değişkenine göre egzersizde davranışsal düzenleme alt boyutları olan içsel düzenleme, içe atımla düzenleme, güdülenmeme ve dışsal düzenleme puanlarında erkeklerin lehine anlamlı farklılık görülmüştür. Erkek öğrencilerin egzersizde davranışsal düzenleme puan ortalamaları kadın öğrencilerden daha yüksektir (p<0,00). Öğrencilerin wellness düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre ortalama puanlarında anlamlı farklılığa rastlanmamıştır. Benzer şekilde öğrencilerin sınıf değişkenine ve yaş değişkenine göre egzersizde davranışsal düzenlemeler ve wellness düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılığa rastlanmamıştır. Öğrencilerin yaşadığı yere göre, egzersizde davranışsal düzenlemeler ölçeğinin içe atımla düzenleme alt boyutunda ve wellness ölçeğinin sosyal wellness alt boyutunda anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Buna göre, yurtta kalan öğrencilerin içe atımla düzenleme ortalamasının ailesinin yanında kalan öğrencilerden daha yüksek olduğu, ailesinin yanında kalan öğrencilerin ise sosyal wellness ortalamasının öğrenci evinde kalanlardan daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin okudukları bölümlere göre bakıldığında ise, wellness ölçeğinin fiziksel wellness, ruhani wellness alt boyutlarında ve wellness toplam puanlarında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Buna göre, ortak programda okuyan öğrencilerin antrenörlükte okuyan öğrencilere göre fiziksel wellness’ larının daha yüksek olduğu, aynı zamanda beden eğitimi, spor yöneticiliği ve ortak program bölümlerinde okuyan öğrencilerinde ruhani wellness’ larının antrenörlük bölümü öğrencilerinden yüksek olduğu görülmüştür. Genel olarak wellness ortalamaları ise spor yöneticiliği bölümü öğrencilerinin antrenörlük bölümü öğrencilerinden daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Sonuç: Çalışmada elde edilen sonuçlara göre spor bilimleri fakültesinde okuyan öğrencilerin wellness düzeylerinin orta düzeyin üstünde olduğu egzersizde davranışsal düzenleme düzeylerinin ise ortanın altında olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin egzersiz yapma ile ilgili olumlu algı oluşturması ve egzersize katılımı arttıkça fiziksel sağlıklarının da arttığı görülmüştür. Öğrencilerin yaşadığı yerin, egzersize katılım motivasyonlarını ve wellness düzeylerini etkilediği özellikle ailesinin yanında yaşayan öğrencilerin daha sosyal olduğu belirlenmiştir. Erkeklerin egzersize katılımda kadın öğrencilere göre daha aktif rol aldığı söylenebilir. O halde öğrencilerin üniversite yaşamlarında egzersiz yapabilecekleri ortamlarının yoğunlaştırılması ve çeşitli aktiviteler ile kadın öğrencilerin egzersizlere katılımlarının arttırılması ve sağlıklı yaşam stillerinin de olumlu yönde gelişmesi sağlanabilir.
Anahtar Kelimeler: Egzersiz, Motivasyon, Wellness
|
