BİLDİRİLER

BİLDİRİ DETAY

Şerife Zehra ALTUNKÜREK, Hatice BEBİŞ
SEKİZİNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNE UYGULANAN WELLNESS KOÇLUĞU PROGRAMININ İYİLİK HALİ VE SAĞLIK DAVRANIŞLARINA ETKİSİ
 
Giriş: Yaşam biçimi ile ilişkili olarak artan sağlık problemleri, günümüz sağlık anlayışının hastalıklardan korunma ve sağlığı geliştirme üzerine yönelmesine neden olmuştur. Ulusal ve uluslararası yapılan birçok çalışma, bir yılda meydana gelen ölümlerin yaklaşık yarısının bireylerin sağlıksız yaşam biçimi davranışlarından kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin %70-80’inin, az gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin ise %40–50’sinin nedenini hipertansiyon, koroner kalp hastalıkları, diyabet gibi yaşam biçimine de bağlı olarak ortaya çıkan hastalıkların oluşturduğunu bildirmektedir. Bu bağlamda, bireyin sağlığını korumak, geliştirmek ve sürdürmek için yeterli aktivite, iyi beslenme, alkol ve sigara kullanımından kaçınma, stresle baş edebilme gibi olumlu sağlıklı yaşam biçimi davranışları kazanması önem taşımaktadır. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları bireyin doğumundan itibaren tüm yaşam boyunca kazandırılabilir alışkanlıklar niteliğindedir. Özellikle ergenlik döneminde sürdürülen sağlık eğitimleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları hakkında kalıcı izli öğrenmeler gerçekleştirilerek bu davranışların yetişkinlik dönemi boyunca sürdürülmesi sağlanabilir. Ergenlik döneminde edinilen olumlu ya da olumsuz yaşam biçimi davranışlarının yetişkinlik dönemine olduğu gibi transfer edileceği göz önüne alındığında, bu dönemin insan yaşamının en kritik dönemlerinden biri olduğu ve sağlık profesyonellerince dikkatle izlenmesi gerektiği değerlendirilmektedir. DSÖ’nün 2016 yılı verilerine göre; dünya genelinde her altı kişiden biri adölesan dönemdedir ve 10-19 yaş aralığında 1.2 milyar adölesan bulunmaktadır. Adölesan nüfusunun dünya nüfusu içinde oldukça büyük bir paya sahip olması sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına duyulan gereksinimin büyüklüğünü de ortaya koymaktadır. Bu nedenle, sağlık ekibinin profesyonel üyelerinden biri olan halk sağlığı hemşirelerinin bu yaş grubunun sağlığının korunması ve iyilik hallerinin geliştirilmesi önemli rollerinden biridir. Wellness (iyilik hali), “bireyin sosyal ve doğal çevresi içinde tam ve işlevsel olarak yaşaması için beden, zihin ve ruhun birleştiği optimal sağlık yönelimli bir yaşam biçimi ve iyi olma durumu” olarak tanımlanmıştır. Wellness programı; problemli davranışa odaklanmak yerine, yaşam stilini geliştirmede bireylere yardımcı olmayı, aynı zamanda devam eden sağlıklı davranışları da artırmayı amaçlamaktadır. Adölesan döneminde verilecek Wellness (iyilik hali) Koçluğu programı, adölesanların hem iyilik hallerini artırmaya hem de sağlıklı yaşam biçimi kazanmaya hem de yaşam tarzı olarak benimsemelerinde sorumluluk almalarını sağlamayı içermelidir. Okul tabanlı Wellness Koçluğu, adölesanların sağlıkları ile ilgili şimdi ve gelecekteki seçimlerine karar vermede, hem grup hem de bireysel ihtiyaçlarına yönelik eğitim fırsatı sunmaktadır. Amaç: Bu araştırmanın amacı; ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerine uygulanan Wellness Koçluğu Programının, öğrencilerin iyilik hali ve sağlık davranışlarına etkisini değerlendirmektir. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenini Ankara’ da bulunan Yalçın Eskiyapan, Hacı Mustafa Tarman ve Çiğiltepe ortaokulunda öğrenim gören sekizinci sınıf öğrencileri (N= 625) oluşturmuştur. Araştırma yöntemi olarak randomizasyona gidilmiş, örneklem Eylül- Aralık 2016 tarihleri arasında ortaokul 8.sınıfa devam eden 132 adölesan öğrenciden (Wellness Koçluğu n=33, Sağlık Eğitimi grubu n=33 Kontrol Grubu n=66) oluşmuştur. Araştırma 12 hafta sürmüştür. Sınırlıklar: Uygulama süresinin 12 hafta olması BKİ, boy ve ağırlık ölçümlerinindeki değişimlerin izlenmesi için bir kısıtlılık olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada verileriler adolesanların kendi bildirimlerine dayalıdır. Yöntem: Adölesanlara müdahale öncesi ve sonrası tanıtıcı özellikleri, beş faktörlü İyilik Hali Ölçeği-Ergen Formu (5F-İyilik Hali-EF) ve Adölesan Yaşam Biçimi Ölçeği (AYBÖ) formu uygulanmıştır. Grup eğitimi, bireysel danışmanlık ve fiziksel aktiviteyi içeren Wellness koçluğu programı 12 hafta süre ile verilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 22 istatistik programı ile analiz edilmiş, tanımlayıcı istatistikler; sayımla belirlenen değişkenler için sayı ve yüzde (%), ölçümle belirlenen değişkenler için ortalama±standart sapma ( ± ss) ve ortanca, minimum-maksimum (min-mak) değer şeklinde gösterilmiştir. Sürekli değişkenlerin normal dağılıma uygunlukları, Tek Örneklem Kolmogorov Smirnov Testi ile değerlendirilmiştir. Gruplar içi farklılığın araştırılmasında, Paired Sample t Testi, kesikli değişkenlerin analizinde Pearson Chi-Square Testi kullanılmıştır. Gruplar arası farklılığın araştırılmasında Kruskal-Wallis t testi uygulanmıştır. Araştırma için Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi Etik Kurulundan Sayı: 355-16/1648-1199 03/05/2016 tarihinde izin alınmıştır. Bulgular: Wellness Koçluğu Programına dahil olan öğrencilerin iyilik halleri ve sağlıklı yaşam biçimleri davranış ölçeğinin toplam ve tüm alt boyutlarında çalışma sonrasında anlamlı fark saptanmıştır (p<0.05). Sağlık Eğitimi Grubunun, her iki ölçek toplam puan ortalamasında anlamlı fark saptanmamıştır (p>0.05). Kontrol grubunda ise 5F-İyilik Hali-EF ölçeğinde 12 hafta sonunda negatif yönde (-1.51) artış görülmüş, AYBÖ ölçeği toplam puan ortalamasında ise anlamlı fark saptanmıştır (p<0.05). Çalışmanın başlangıcında, Wellness koçluğu programına dâhil olan aşırı kilolu öğrencilerin %15.2’si (n=5), çalışmanın sonunda %9.1’e (n=3) gerilediği saptanmıştır. Sonuç: Wellness Koçluğu uygulamasının adölesanların iyilik hallerinin arttırılmasına ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının geliştirilmesine önemli katkı sağladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Adölesan, Sağlıklı Yaşam Biçimi, Wellness Koç, İyilik Hali, Sağlık Eğitimi, Halk Sağlığı Hemşiresi



 


Keywords: