Perflorlu bileşik (PFC)’ler hem suyu hem de yağı itme özelliklerinden dolayı şampuanlar, zemin cilaları, deri, kağıt ve gıdadaki yüzey koruyucular dahil olmak üzere endüstriyel ve tüketici ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. PFC’ler otuz yıldan fazla bir zamandan beri insan dokusunda tespit edilsede, gelişen teknoloji ile birlikte PFC’lerin tanımlanmasına ve miktar tayin analizlerine son zamanlarda ağırlık verilmiştir. PFC’lerden en yaygın olarak bilinenler perflorooktanoik asit (PFOA) ve perflorooktan sülfat (PFOS) dur. Bu bileşikler başlıca çevrede bulunmakta olup insan kanında miktarları spesifik cihazlar ile analiz edilmektedir. Bu bileşiklerin sahip olduğu güçlü flor bağları sayesinde oldukça kararlı bir yapıya sahiplerdir. PFC’lerin insanlara kontamine olmuş su ve gıdaların diyet yoluyla alımı, ortamdaki toz vb. partiküllerin solunması yoluyla bulaştığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalar, PFC’lerin yağ asit metabolizması üzerine negatif etkileri olduğu ve karaciğer üzerinde çeşitli hasarlarda neden olabileceğini göstermiştir. Bununla birlikte özellikle yapılan toksikoloji çalışmalarında PFC’lerin oral yoldan inhale edilmesinden sonra kolay bir şekilde emildiği ve başlıca serum, böbrek ve karaciğerde biriktiği gösterilmiştir. Bu bileşiklerin vücuttan atılımı böbrekler aracılığıyla gerçekleşmekte olup yapılan çalışmalar böbrek sitozolünde yüksek düzeyde proteine bağlı PFOA varlığını göstermiştir. Endüstrileşme ve buna bağlı olarak gelişen sanayileşme PFC’lere maruziyeti her geçen gün artırmaktadır. Sonuç olarak; perflorlu bileşiklerin insan sağlığı üzerine etkilerinin kapsamlı çalışmalar yapılarak detaylandırılması ve bu konudaki araştırmacıların destelenerek yapılan ve yapılacak olan araştırmaların daha ileriye taşınması önemlidir. İnsan sağlığı üzerine olası riskleri ve potansiyel etkileri detaylı bir şekilde araştırılmalı ve toplum üzerinde bu bileşiklere karşı farkındalık oluşturulması önemlidir. Bu şekilde PFC’lere maruziyetin azaltılarak daha sağlıklı ve bilinçli toplumların meydana gelmesi sağlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Perflorlu bileşikler, insan sağlığı, PFOA, PFOS
|
