| |
Öz: Giriş: Pelvik taban disfonksiyonu, kontinans mekanizmasındaki bozukluk ve pelvik organ prolapsuslarını tanımlamada kullanılan bir terimdir. Pelvik taban disfonksiyonunda inkontinans (üriner/fekal), pelvik organ prolapsusu, kronik pelvik ağrı ve cinsel disfonksiyon özellikle kadınların sıkça karşılaştıkları ve yaşam kalitelerini olumsuz etkileyen önemli rahatsızlıklardır. Amaç: Bu derlemede pelvik taban disfonksiyonu, nedenleri ve önlenmesinde pelvik taban kas egzersizi farkındalığı ve sağlık personelinin rolü incelenmiştir. Kapsam: Pelvik taban yetersizlikleri yarattığı biyopsikososyal sorunlar nedeniyle gizlenmekte ve yeterli profesyonel yardım alınmamaktadır. Örneğin, üriner inkontinansı olan kadınların sadece %31’nin doktora başvurduğu bildirilmektedir. Pelvik taban kas yetersizlikleri yaş, parite, kadın olma, beyaz ırk, yanlış beslenme, aşırı kafein ve sigara tüketimi, düşük eğitim düzeyi, obezite, menopoz, kronik öksürük, etkisiz stres yönetimi, ağrılı eklemler, multlple skleroz, diyabet, bağ dokusu zayıflığı, geçirilmiş pelvik cerrahi, kabızlık, histerektomi, idrar yolu enfeksiyonu, zor ve travmatik doğum, vajinal ve müdahaleli doğum gibi nöral, müsküler, hormonal ve travmatik çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilmektedir. Avrupa Üroloji Birliği pelvik taban sağlığının korunması için tedavide ilk seçenek olarak erken yaşlardan itibaren pelvik taban kas egzersizlerini düzenli olarak yapma, ağır kaldırma, zorlama gerektiren hareketlerden ve yoğun fiziksel egzersizlerden kaçınma, fazla kilo almama, sigara kullanmama, konstipasyonu önlemek için lifli gıdaları tüketme ve sıvı alımını artırma, düzenli egzersiz, rutin bir defekasyon programı oluşturma, yeterli sıvı alımı ve mesane irritanlarını az miktarda tüketme gibi sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının önemine dikkat çekmektedir. Bulgular: Pelvik taban kasları, üretral kapanma basıncını ve direncini artıran, pubisten koksikse kadar pelvik kaviteyi hamak şeklinde sararak, pelvik organlara (üretra, vajina ve rektum) yapısal ve fonksiyonel destek veren kas gruplarıdır. Pelvik taban kas egzersizleri (Kegel egzersizleri) 1948 yılında Arnold Kegel tara¬fından tanımlanan, etkili ve bu kas gruplarının güçlendirmeye yönelik bir egzersizdir. Kegel Egzersizleri, pelvik taban fonksiyonunu geliştirmek amacıyla konservatif tedavide ilk basamak olarak kabul edilir. Pelvik taban kas egzersizleri pelvik taban ve anal sfinkter kas gücünü, üretral kapanma basıncını ve direncini ve intraabdo¬minal basınç artışı durumunda kontraksiyon gücünü artırarak birçok fayda sağlar. Düzenli olarak yapılan pelvik taban kas egzersizleri; cinsel sağlık ve kontinansın sürdürülmesi, genital prolapsus olasılığının azaltılması, bağırsak kontrolü¬ ve orgazmın artırılması, cinsel problemlerin azaltılması, perinenin tonüs ve elastikiye¬tinde artmaya bağlı vajinal doğumlarda yırtık oluşmaması, doğum sırasında annenin daha iyi ıkınması ile kolay doğumların gerçekleşmesi, mesane boynu ve üretranın abdominal kavite içinde stabilizasyonunun sağlanması ile üriner inkontinansın önlenmesi ile cinsel fonksiyonun gelişmesi ve cinsel yaşamdan memnuniyetin artmasını sağlar. Pelvik taban kas egzersizleri risk altında olan grubun yanı sıra daha genç yaştaki ve daha hafif semptomu olanlarda daha iyi sonuç vermektedir. Pelvik taban kas egzersizlerinin bu kadar çok yararına rağmen, toplumumuzda kadınların çok azı (%12.3) tarafından uygulanmaktadır.
Pelvik taban yetersizliklerinin önlenmesi ve korunmada multidisipliner ekip yaklaşımı önemlidir. Özellikle bu ekip içerisinde yer alan hemşireler ve ebelerin risk altında olan gruba ve erkelerde dahil tüm topluma pelvik taban yetersizliklerinin önlenmesi ve korunma konusunda eğitim ve danışmanlık vererek sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını kazandırmaları, egzersizleri öğretmeleri ve bu egzersizleri yaşamlarının bir parçası haline getirmeleri için motivasyon yaratmaları gerekir. Kalıcı davranış değişikliğinin oluşturulması için öncelikle sağlık personelinin bilinçlenmesi ve farkındalığının sağlanması gerekir. Çünkü 15-29 yaş grubu sağlık personeli ve adaylarında idrar inkontinansının %9-27 arasında olduğu bildirilmektedir. Pelvik taban kas egzersizlerinin etkili olabilmesi için kadın, en az 6-8 hafta boyunca doğru kaslarını kasma becerisi kazanmalı ve ömür boyu belirlenmiş olan egzersiz programına uymalıdır. Literatürde, egzersiz öğrenme sürecinin 1 hafta ile 6 ay arasında değişebildiği (ortalama 3 ay) ve etkili olabilmesi için en az 3 ay yapılması gerektiği bildirilmektedir. Bazı kadınlar doğru kasların tespiti konusunda sorun yaşayabilmekte, pelvik taban kasları yerine karın ve uyluk kaslarını kasabilmekte ve buna bağlı ağrı ve rahatsızlık yaşamaktadır. Davranışsal tedavilerin tümünde başarı elde edilse bile düzenli uygulanmadığında şikayetler tekrarlayabilmektedir. Bu nedenle pelvik taban kas egzersizleri, kadının günlük egzersiz programına dahil edilmeli ve ömür boyu bu egzersize devam etmeleri için teşvik edilmelidirler. Çünkü pelvik taban kas egzersizlerinin etkisi, egzersiz bırakıldığında azalmaktadır. Özetle, koruyucu sağlık davranışları içinde yer alan pelvik taban kas egzersizleri basit, ucuz, etkili, yan etkileri olmayan önemli bir davranışsal tedavi yöntemidir. Pelvik taban kaslarının eğitimi tüm inkontinans tiplerinde birinci basamak tedavi olarak A kanıt düzeyinde önerilmektedir. Birey/hastanın pelvik taban egzersizlerini doğru bir şekilde uyguladığı kontrol edilirse, tedavi başarı oranının artabileceği de gösterilmiştir. Ayrıca, elektirik stimulasyonu ve biofeedbackten daha etkili olduğu ve ilk olarak uygulanması gereken bir tedavi yaklaşımı olduğu da belirtilmektedir. Bu nedenle pelvik taban kas egzersizlerinin holistik sağlık anlayışı doğrultusunda mutlaka süpervize olarak verilmesi gerekmektedir. Sonuç: Sonuç olarak, toplumumuzda yüksek insidansa sahip olan inkontinans, prolapsus, pelvik ağrı ve cinsel disfonksiyon gibi birçok sorunun altında pelvik taban kas gücü yetersizlikleri ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının yerleşmemesi yatmaktadır. Pelvik taban kas gücünün korunması ve geliştirilmesi ile bu sorunlar önemli oranda önlenebilmekte ve bireylerin yaşam kalitesi artmaktadır. Pelvik taban kas gücünün artırılmasında, pelvik taban kas egzersizlerinin erken yaşlardan itibaren uygulanması istendik bir sağlığı koruma ve geliştirme davranışıdır. Bu konuda birey ve topluma farkındalık kazandırmada sağlık personeli kilit kişilerdir.
Anahtar Kelimeler: Pelvik Taban Disfonksiyonu, Problemler, Nedenler, Önleme, Pelvik Taban Kas Egzersizi, Kegel Egzersizi, Farkındalık.
|
