Giriş: Dünya genelinde, nüfusun yaklaşık olarak yarısı kentlerde yaşamakta ve bu sayı ekonomik ve sosyal nedenlerden dolayı giderek artış göstermektedir. Hızlı kentleşme olgusuna bağlı olarak, insan yapısı çevrenin doğal çevreye egemen olması ile fiziksel ve ekolojik çevre sorunları ortaya çıkmaktadır. Kentleşme ve sanayileşmenin etkisiyle giderek azalan, farklı kullanım alanlarına dönüşen kentsel açık ve yeşil alanlara karşın yapılaşma ve betonlaşmanın artması kentsel yaşam kalitesini de düşürmektedir. Kentlerin vazgeçilmez elemanları olan ve kentsel karakteri oluşturan ağaçlar, kentsel açık ve yeşil alan sisteminin ve kentsel altyapının temel bileşenleri arasında yer almaktadır. Kent ağaçlarının, kent ekosistemine ekolojik etkilerinin yanı sıra estetik ve psikolojik işlevleri ile de kentsel ortamların yaşam kalitesinin yükseltilmesinde çok önemli görevleri bulunmaktadır. Bu nedenle, çağdaş kentlerde ağaçlar, kentin temel planlama elemanları olarak düşünülmekte ve kent planlaması çerçevesinde bir sistem dahilinde ele alınmaktadır. Gelişen süreç içerisinde kentleşme ile birlikte açık ve yeşil alan varlığı giderek azalmaktadır. Bu durum kent içi yol ağaçlandırma çalışmalarını bir zorunluluk haline getirmiştir. Buradan yola çıkılarak, bu çalışmanın hipotezini “ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri ile kent içi yol ağaçlarının kentsel yaşam kalitesine katkıları önemlidir” görüşü oluşturmaktadır. Amaç: Bu hipotez çerçevesinde, bildiride, kendine özgü bir ekosisteme sahip olan kentlerde yol ağaçlarının önemi ile ekolojik, estetik ve psikolojik etkilerinin vurgulanması amaçlanmaktadır. Kapsam: Kent içi yol ağaçlarının kent ekosistemi üzerindeki ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri; oksijen üretimi, karbon birikimini azaltma, toprak su dengesini koruma, gürültüyü absorbe etme, toz, gaz, rüzgar zararlarını önleme, iklim kontrolü; mekân etkisi yaratma, ölçek etkisi yaratma, uyum, perdeleme; ve insanların psikolojik açıdan enerji depolamasına katkı sağlaması gibi ana başlıklar altında ele alınmaktadır. Ulusal ve uluslararası örnek kentlerdeki uygulamalar bu kapsamda irdelenmiştir. Sınırlıklar: Bildiri kapsamında ele alınan örnekler görsel materyaller ve literatür çalışmaları ile desteklenerek incelenmiştir. Yöntem: Bildiride, hem konu ile ilgili literatüre dayalı olarak hem de ulusal ve uluslararası örnekler üzerinden, kent içi yol ağaçlarının kentsel yaşam kalitesine olan katkısı vurgulanmıştır. Bu kapsamda ilk olarak kent içi yol ağaçlarının ekolojik, estetik ve psikolojik etkileri ortaya konulmuştur. Sonrasında, ulusal ve uluslararası örneklerle birlikte kentsel yaşam kalitesine olan irdelenmiştir. Bulgular: Ağaçlar bilindiği üzere, oksijen üreterek insanların yaşamı için gerekli oksijeni temin eder ve özümleme ile havadaki karbondioksiti tüketerek karbon birikimini azaltır. Motorlu araçların egzoz gazları ve çeşitli ısıtıcılar gibi. olumsuz etkenler nedeniyle kirlenen kentte, kent içi yol ağaçlarının ekolojik, estetik ve psikolojik işlevleri toplum sağlığı bakımından büyük önem taşımaktadır. Literatür değerlendirmeleri kapsamında incelenen örneklerde, yol ağaçlarının, kent içindeki yapay şekilde yükselen sıcaklığı düşürerek, havanın nispi neminin yükselmesine, dolayısıyla serinlik oluşmasına neden olduğu, diğer taraftan kentlerde yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, trafik ve sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültünün önemli derecede azaltılmasında da etkili olduğu görülmüştür. Görsel materyaller kapsamında yapılan değerlendirmeler ile, insan ölçülerine uygun mekan yaratma, trafiği yönlendirme ve kavşak noktalarını vurgulama, yayalar için güvenli bir mekan oluşturma ve mevsimlere göre değişen farklı görünümlerle kentler ve kentliler için farklı açılardan olumlu katkılar sağladığı belirlenmiştir. Sonuç: Kentlerimizde, çoğu zaman uygun olmayan tür seçimi, ekolojik koşullar ve yeterli olmayan bakım koşulları nedeniyle sağlıklı bir gelişim gösteremeyen kent için yol ağaçlarının kentlilerin sağlığı, konforu, diğer bir ifade ile yaşam kalitesi bakımından çok önemli işlevleri vardır. Bu doğrultuda daha sağlıklı ve yaşam kalitesi daha yüksek kentler için yol ağaçlarının planlama, tasarım ve uygulama süreçlerine dahil edilmesinin gerekliliği ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Kent, Kentsel Yaşam Kalitesi, Yol Ağaçları, Ekolojik Etki
|