Giriş: Sporcuların egzersiz performanslarını arttırmaya yönelik çok sayıda bilimsel uygulama, veri ve öneriler ileri sürülmesine rağmen son zamanlarda bu konuda yapılan araştırmalar arasında en merak uyandıran olanı İskemik Önkoşullamadır (Ischemic Preconditioning). Bu yöntem pahalı olmadığı ve kolaylıkla uygulanabilir olduğu için, egzersiz performansını arttırmak, müsabaka ve yarışlarda avantaj sağlamak isteyen sporcular için ilgi çekici bir yöntem olarak uygulanmaya çalışılmaktadır. Yapılmış olan birçok çalışmada iskemik önkoşullamanın sporcularda laboratuvar ortamında kas gücü ve kinematiği ile ilişkisinin etkileri ortaya konulmaya çalışılmasına rağmen, akut etkileri konusunda farklı bulgu ve sonuçlar ortaya konmuştur. İskemik önkoşullama bir veya birden daha fazla kısa süreli olan iskemik periyotlarından sonra ileriki dönemlerde daha uzun süreli gerçekleşecek olan iskemik periyotlara karşı hücre, doku veya organı koruyan bir mekanizmadır. Amaç: Yapılan bu çalışmanın amacı sporcuların alt ekstremitelerine iskemik önkoşullama - reperfüzyon uygulayarak toparlanma ve anaerobik dayanıklılık üzerindeki etkilerini incelemektir. Aynı zamanda çalışmanın odak noktası olarak maksimal yapılan egzersizler boyunca performanstaki güç çıkışlarına iskemik önkoşullamanın etkisi üzerinde durmaktır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenini oluşturan deneklerin seçiminde yapı özellikleri bakımından boy, kilo, yaş özellikleri birbirine benzer yapıdaki denekler seçildi. Çalışmaya hipertansiyon, damar sorunu, diyabet sorunu, kalp rahatsızlığı, akciğer hastalığı ve herhangi bir kas ve iskelet sistemi problemi olmayan bireyler dahil edildi. Ayrıca çalışmaya katılan deneklerin sürekli olarak ilaç kullanmamalarına ve geçmiş 6 aylık süre boyunca herhangi bir sportif aktiviteye düzenli katılmış olmamalarına dikkat edildi. Alkol, sigara ve madde kullanımı veya herhangi bir ergonejik destek kullanımı açısından sorgulama yapıldı. Çalışmamızı etkileyecek olan bütün bu olumlu ve olumsuz faktörler değerlendirildikten sonra çalışmamızın denek grubunu İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi bölümünde okuyan 20-24 yaşları arasındaki 14 sağlıklı gönüllü erkek öğrenci oluşturdu. Sınırlıklar: Çalışmamız önemli bir takım sınırlılıklar taşımaktadır. Bunlardan en önemlisi etik unsurlar gösterilerek gerçekleştirilen iskemi- reperfüzyon siklusunun tek set olarak kullanımı, her iki bacakta büyük bir kas kitlesinin dahil edilmesi bir takım hemodinamik ve vasküler dayanabileceği risklerden kaçınılmak için planlanmıştır. Diğer bir güçlük ise, denek sayısının bir takım istatistiki veriler açısından düşük olmasıydı. Yöntem: Spor Fizyolojisi Laboratuvarına gelen 14 deneğin fizyolojik değerleri ölçüldükten sonra 3 dakika boyunca 60-65 rpm devirde pedal çevirerek ısınmalarını tamamladılar. Isınmasını tamamlayan denekler Wingate anerobik güç testine tabi tutuldu. Testini tamamlayan denekleri 2 gün sonra spor fizyolojisi laboratuvarına tekrardan çağırıldı. Test öncesinde deneklerin fizyolojik değerleri ölçüldükten sonra sedye üzerine uzandırılarak her iki bacakta aynı anda 5 dakika boyunca kompresyon oluşturuldu. İskemi sonlandırılıp reperfüzyonun başlaması ile birlikte deneklere 3 dakikalık bir bisiklet sürüşünden oluşan bir standart ısınma sağlandı. Test öncesi ısınmasını tamamlayan denekler wingate anaerobik güç testine tabi tutuldular. Elde edilen test sonuçları aynı anda kayıt altına alındı. Kan laktat seviyesinin belirlenmesi için deneklere iskemi yaratılmadan önce sırt üstü yatay pozisyonda sedye üzerine uzandırılarak dinlenik laktat değerleri ölçüldü. Daha sonra iskeminin neden olacağı kan-laktat seviyesini ölçmek amacıyla tekrardan deneklerin her iki bacağının femoral bölgesine kompresyon uygulanarak 5 dakika boyunca kan akımı durduruldu ve iskemi oluşturuldu. Reperfüzyonun başlaması ile birlikte 0., 3., 5., 7. ve 10. dakikalarda kan laktat seviyeleri el işaret parmak ucu lanset kullanılarak delindi ve ilk damla kan silindikten sonra ikinci damla kan laktat cihazı kitine aktarılarak ölçüm yapıldı. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 20 paket programı ile değerlendirmesini yaptık. Verilerin analizinde İ/R öncesi Wingate ve İ/R sonrası Wingate test sonuçları parametreleri arasındaki değişkenlerin incelenmesi için Paired samples t testi ile analizi yapıldı. Grupların ortalamalarının birbiriyle anlamlılık açısından değerlendirildiğinde dağılım genişliğine uygun olacak şekilde independent t testi ve Mann-Whitney u testi kullanıldı. Ayrıca laktik asit parametrelerinin incelenmesinde ise tekrarlı Varyans analizi kullanıldı. Test sonuçlarından elde edilen verilerin anlamlılık düzeyi olarak p<0.05‟den olan değerler istatistiksel olarak anlamlı olduğu kabul edilerek değerlendirilmeler yapıldı. Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü Sağlık Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Yönetim Kurulu ve Etik Kurulu (13.08.2015) onayı alındıktan sonra çalışmalara başlandı. Bulgular: Deneklerde gerçekleştirilen her iki bacak iskemi - reperfüzyon periyodundan sonra yapılan wingate testinden elde edilen sonuçlar incelendiğinde bütün güç değerleri (toplam iş, toplam güç, ortalama güç) iskemi sonrası mutlak değerler olarak yüksek bulunmasına rağmen istatistiksel olarak anlamlı herhangi bir fark bulunmadı. Çalışma yöntemimizde oluşturmaya çalıştığımız büyük kas kitlesi iskemisi laktik asit değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı olmayan yükselmeler görüldü. Sonuç: Çalışma sonucunda, tek siklusta her iki alt ekstremitede gerçekleştirilen wingate test sonuçları göz önüne alındığında iskemi-reperfüzyon döngüsünün anaerobik kuvvet üzerine etkisinin az düzeyde olabileceğini fakat bu etkinin yöntemle ilişkili olarak sınırlı düzeyde olduğunu düşündürmektedir. İskemi- reperfüzyon döngüsü sonrası özellikle 3. dakika laktik asit değerlerinde anlamlı olmayan yükselmeler görülmüş olmasına rağmen bu etki zamansal seviyede çok belirgin artış olarak karşımıza çıkmamıştır.
Anahtar Kelimeler: İskemi, Reperfüzyon, İskemik Önkoşullama, Performans, Wingate Anaerobik Güç Testi, Laktik Asit
|
