Amaç: Yetenekli basketbolcuların seçiminde ve antrenman programlarının hazırlanmasında farklı yaşlardaki sporcuların birlikte değerlendirilmesi ve bağıl yaş etkisinin dikkate alınmaması doğru gözükmemektedir. Bu çalışmada, bağıl yaş etkisinin azaltılmasında farklı yaş değişkenlerinin basketbolcuların fiziksel özellikleri ile ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.
Materyal Yöntem: Gönüllü katılımı kabul eden toplam 55 basketbolcu çalışmaya alınmıştır. Katılımcıların ortalama değerleri yaş için 13.64 ± 2.60 yıl; boy uzunluğu 163.98±19.42 cm; vücut ağırlığı 57.24±19.21 kg ve beden kütle indeksi (BKI) 20.62±3.44'dir. Adana İl merkezindeki Çukurova Üniversitesi Basketbol Spor Kulübü antrenmanlarına pandemi sürecinde katılan (n=55) sporcudan kişisel bilgileri toplanmıştır. Katılımcıların yaş aralığı 8-18 yıldır. Her yaş aralığında eşit sayıda katılımcı olmaması sebebiyle bağıl yaşın hesaplanmasında iki farklı yaş değerlendirme yolu planlanmıştır. Birinci yaş değişkenlerinin birimi “yıl” iken; ikinci yaş değişkenlerin birimi ise “yıl+ay” şeklinde değerlendirilmiştir. Ayrıca tüm katılımcıların yıl, ay, hafta, gün olarak da yaşları hesaplanmıştır. Veri analizinde bu çalışmaya katılan gönüllü basketbolcuların boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve Beden kitle indeksini kapsayan fiziksel özellikleri ile yaş değişkenleri arasındaki ilişki Pearson korelasyon katsayıları analizi ile yapılmıştır. Analizler SPSS paket programı kullanılarak 0.05 ve 0.01 anlamlılık düzeylerinde test edilmiştir.
Bulgular: Basketbolcuların bağıl yaş etkisi analizlerinde yıl birimi ile hesaplanan yaş değişkeni ay, hafta, gün ile .995 ilişkili iken; yıl+ay olarak hesaplanan yaş değişkeni ise; ay, hafta, gün ile en yüksek seviyede ilişkili bulunmuştur (r=1.0, p<.00). Yani yıl ve ay birimini kullanan yaş değişkeni güne göre günler dikkate alınarak belirlenen yaş ile tam ilişki vermektedir. Yıl dilimini kapsayan yaş değişkeni boy uzunluğu ile .924 ilişki verirken yıl+ ay birim ile hesaplanan yaş değişkeni .925 ilişki vermiştir. Vücut ağırlığında yıl ile hesaplanan yaş değişkeni vücut ağırlığı ile .795 ilişki verirken yıl+ay ile hesaplanan yaş değişkeni .801 ilişki vermiştir. Beden kitle indeksi bakımından yıl ile hesaplanan yaş ile arasında .356; yıl ve ay ile hesaplanan yaş ile arasındaki ilişki .371’dir (p<0.01).
Sonuçlar göstermektedir ki yıl ve ayı dikkate alarak hesaplanan yaş değişkeni tüm ölçümlerle yüksek seviyede ilişkili bulunmuştur. Yıl değişkeni ile hesaplanan yaş ve yıl+ay birimi ile hesaplanan yaş değişkenleri arasında ay, hafta, gün, boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve Beden kitle indeksi ile olan ilişkileri arasındaki farklar da anlamlıdır. Buna göre yıl ve yıl+ay olarak hesaplanan yaşlar arasında Ay, hafta ve gün bakımından % 0.5 fark vardır. Bu değerler boy uzunluğunda 0.11; vücut ağırlığında 0.75; Beden kitle indeksinde ise 4.04' tür.
Sonuç: Araştırmada kullanılan değişkenler ile yaş arasındaki ilişkinin daha güçlü şekilde ifade edilebilmesine olanak tanıyan yıl+yaş birimini kullanan yaş değerinin, sadece yıl birimini kullanan yaş değişkeninden daha anlamlı olduğu görülmektedir. Bağıl yaş etkisini azaltmaya yönelik yıl ve ay değerlerini dikkate alan yaş değişkeni ile fiziksel özellikler arasındaki ilişki artmaktadır. Böylece araştırmacılar ve antrenörler, özellikle ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde katılımcı gruplar arasındaki "Bağıl Yaşın" yorumlanmasında ay ve hafta bazında yaşı dikkate alarak planlama yapmaları önemle önerilmektedir. Bu bulgular ışığında genç sporcuların yetenek tespitinde, yaş kriterini yıl+ay yaşı olarak değerlendirmek önemli gözükmektedir.
Anahtar Kelimeler: Basketbol, Bağıl Yaş, Fiziksel Özellikler
|
