| |
Giriş: Sağlık, tanımlanması oldukça zor ve karmaşık kavramlardan biridir. İnsanların canlılık hissi ve sağlıklı olma duygusu değişkenlik gösterir. Sağlıklı olmayı sağlıksız olma durumundan, hasta olmayı iyi olmadan ayıran faktörlerin neler olduğu, iyi ile kötü bir durumun, arzu edilen ile arzu edilmeyen bir durumun ne olduğunun subjektif bir biçimde açıklanması ve yorumlanması sağlığı tanımlamayı zorlaştırmaktadır.Esenlik Kavramı iseingilizcede “well-being” olarak kullanılır. Türkçede zindelik, fiziksel uyum (fitness), iyi oluş hali anlamlarına karşılık gelmektedir.Ayrıca esenlik, mutluluk, yaşam kalitesi veya yaşam memnuniyeti ile de eş anlamlıdır. WHO yaşam kalitesini şöyle tanımlar; insanların amaçları, beklentileri, standartları ve endişeleri ile ilgili olarak yaşadıkları, kültür ve değer sistemleri bağlamında, hayattaki konumlarının bireysel algısıdır. Kişinin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, sosyal ilişkileri, bağımsızlık düzeyi, çevrenin belirgin özellikleri ve kişisel inançlarından karmaşık bir şekilde etkilenen geniş kapsamlı bir kavramdır. Esenlik, pozitif sağlık durumudur. Esenlik, halk için anlamlı bir sonuçtur.Esenlik ile ilgili araştırmalar son yıllarda artmıştır. Esenliğin nasıl tanımlanması gerektiği hala büyük ölçüde çözümlenmemiş olması esenliğin çok genel ve net olmayan tanımlarından ortaya çıkmasına yol açmıştır. Esenlik subjektif olduğu için, kişinin kendi bildirimiyle ölçülür. Esenlik, kişisel bakış açısından dolayı son yüzyılda popüler bir fikir olmasına rağmen bu kavram önceki çeşitlik bin yıllık dönemlere dayandırılabilir. Basit bir ifadeyle, esenlik iyi hissetme ve pozitif olarak yaşamı yargılama olarak tanımlanabilir. Esenlik düzeyinin yüksek olması ise aile hayatı, arkadaş ilişkileri, aile ve arkadaşlar dışındaki sosyal yaşantı, bireyin dönem içinde kendini ne kadar enerjik, hayat dolu hissettiği, hayatında bir amacının olması esenlik seviyesini optimal düzeyinde olması gibi faktörler ile ilişkilendirilip sağlık davranışının yükseltilmesinde olumlu etkiye sahip olduğu görülmüştür. Fakat Türkiye’de esenlik kavramı hakkında yeterli çalışma bulunamamıştır. Sağlığın korunması ve geliştirilmesi ile ilgili bireyin uyguladığı eylemlerin tümü kişisel sağlık davranışları olarak tanımlanır. Kahvaltı alışkanlığı, uyku düzeni, uygun çalışma performansı, sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite yapma, stresle başa çıkmada etkili yöntemler kullanma gibi davranışlar kişisel sağlık davranışları kapsamında değerlendirilir.Daha bütüncül yaklaşım ile esenlik, sağlığı geliştirmek ve hastalıkları önlemek için mental sağlığı (zihin) ve fiziksel sağlığı (beden) birlikte ele alır. Sağlığı yükseltme, insanların sağlıklarını geliştirmek ve sağlıkları üzerindeki kontrolü artırmak için insanları etkinleştirme sürecidir. Sağlık için çevresel ve sosyal kaynaklar; barış, ekonomik güvenlik, dengeli ekosistem ve güvenli konutu içerebilir. Sağlık için bireysel kaynaklar; fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, sosyal bağlar, esneklik, olumlu duygular ve özerkliği içerebilir. Böylece bireyi güçlendirmeyi amaçlayan sağlığı yükseltme faaliyetleri, çevresel ve sosyal kaynaklar eninde sonunda esenliği geliştirebilir. Kişilerin yaşam tarzları onlar için değişmez değildir. Kişilerin farkındalığını artırarak sağlıklı bir yaşam biçimini tercih etmeleri sağlanabilir.Sağlığın kalitesini gösterebilecek kriterler; birim zamanda kişi başına mutlu ve huzurlu geçen süre, yakınmasız periyotların uzunluğu, ortalama zeka ve verimlilik seviyesi, genel olarak tedavi hizmetlerine olan ihtiyaçta azalma, insani değerlere karşı işlenen suçlarda azalma gibi ölçütler olabilir.Amaç:Bu araştırmanın amacı; 18-69 yaş arasındakibireylerin esenlik düzeylerinin sağlık davranışlarına etkisini incelemektir.Kapsam:Yapılan bu araştırmanın örneklemini Ankara’da bulunan Aydınlıkevler Aile Sağlığı Merkezi’ne Aralık 2017- Ocak 2018 tarihleri arasında başvuran 18-69 yaş arasındaki bireyler (N=243) oluşturmuştur. Örneklem seçim yöntemi olarak gelişigüzel örnekleme yöntemi seçilmiştir.Sınırlılıklar:Çalışmadaki veriler bireylerin kendi bildirimlerine dayalıdır. Araştırma tek bir merkezde yapılmıştır. Yöntem:Bireylere sosyo-demografik özelliklerini içeren bir form ve Halk Sağlığı Esenlik Ölçeği formu uygulanmıştır.Araştırmada elde edilen veriler SPSS22.0 istatistik programı ile analiz edilmiş,tanımlayıcı istatistikler; sayımla belirlenen değişkenler için sayı ve yüzde (%), ölçümle belirlenen değişkenler için ortalama±standart sapma( ± ss) ve ortanca, minimum-maksimum(min-max) değer şeklinde gösterilmiştir. Sayı ve yüzdeler arasındaki değerlendirmeler Ki-kare testiyle değerlendirilmiştir.Araştırma için Aydınlıkevler Aile Sağlığı Merkezi’nden ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Etik Kurulundan Sayı:18/35 06.02.2018 tarihinde izin alınmıştır.Bulgular:Aile sağlığı merkezine başvuran katılımcıların %60.9’unu erkek ve %62.6’sı üniversite mezunu olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların %77’si düzenli kahvaltı yaptığını fakat %63’ü fiziksel aktivitede bulunmadığını ifade etmiştir.Ayrıca, katılımcıların %72.8’isağlıklı beslendiğini ifade etmiştir. Ölçekten alınan toplam puan ile ekonomik durum, aile tipi arasında da anlamlı bir fark saptanmıştır(p<0.05).Toplam Esenlik ölçek puanı ile sağlık davranışları incelendiğinde, sağlıklı beslenme ile aralarında da anlamlı bir fark saptanırken, fiziksel aktivite yapma arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır(p>0.05).Düzenli kahvaltı yapma alışkanlığı ile toplam esenlik ölçeği puanı arasında da anlamlı bir fark saptanmamıştır(p>0.05).Sonuç:Çalışmadan elde edilen bulgulara göre,bireylerinesenlik düzeylerinin yüksekolmasının sağlık davranışını başlatmaya pozitif yönde katkı sağladığı belirlenmiştir. Bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranışı geliştirmede esenlik halini artırmaya yönelik çalışmaların planlanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Esenlik Hali, Sağlık Davranışı, Halk Sağlığı Hemşireliği, Sağlıklı Yaşam Biçimi
|
